Children of the Peripheries, Children of Borderlands.

Niniejszy artykuł stanowi próbę analizy działań „uperyferyjniających” jako właściwości polskiej polityki edukacyjnej. Podjęcie rozważań na temat edukacji często wiąże się z ujmowaniem jej jako pola działania przemocy symbolicznej będącej nośnikiem pewnej z góry określonej kultury uprawomocnionej. Ów proces wydaje się być napędzany m.in. specyfiką procesów globalizacyjnych, niosących za sobą przymusowe włączanie i wykluczanie, a w rezultacie tworzących kulturę odpadów (wraz z towarzyszącym jej widmem zbędności). Podjęte przeze mnie analizy oparte zostały przede wszystkim o myśl Pierre’a Bourdieu i jego sposoby definiowania peryferyjności przy pomocy teorii kapitału: ekonomicznego, społecznego, politycznego oraz kulturowego w tworzeniu się układów centro-peryferyjnych. Ten sposób rozważań skłania do traktowania edukacji w kontekstach: równości/nierówności społecznych w odniesieniu do dostępu do poszczególnych szczebli szkolnictwa, roli wykształcenia w determinowaniu możliwości uzyskania życiowego sukcesu czy makrostrukturalnych uwarunkowań stratyfikacyjnej funkcji edukacji. Obserwacje polskiej polityki edukacyjnej jasno wskazują, że w konsekwencji formalnych procesów kształcenia pewne grupy – takie jak m.in. Romowie – stają się w coraz większym zakresie nasycone zróżnicowanymi i niekoherentnymi elementami obcych im kulturowo nakazów, zakazów i wartości, a jednoczesny problem z asymilacją do obowiązujących wartości powoduje zepchnięcie ich na boczny tor procesów społecznych. Ich los zaczyna się więc opierać nie tyle o wrastanie w centrum, co raczej o wkraczanie w pozycję „bycia peryferyjnym”. Spychanie na peryferyjność to jednak jednocześnie zamykanie jednostek i grup społecznych w obrębie tzw. „kultury milczenia” i przestrzeni użytkowania kodów dominującej kultury w ograniczonym zakresie. Niewątpliwie peryferyjny charakter dzieci pogranicza w ogólnym nurcie polityki edukacyjnej sprzyjać może traktowaniu go w kategorii miejsca nabywania ran symbolicznych i uprzedzeń. Jednak zamykając świat dla innych wokół nas, zamykamy go dla siebie i zarazem w sobie – te słowa powinny stać się impulsem do budowania i poszukiwania nowej oferty pedagogicznej i kulturowej dla dzieci pogranicza. Wymagałoby to współpracy na szczeblu lokalnym, regionalnym i szerszym, a dalej też opracowania ścisłych raportów określających skalę problemu. Wyrażone w artykule stanowisko traktuję zaś jako swego rodzaju apel o zapewnienie dzieciom pogranicza edukacji o niedyskryminującej jakości, zwiększenie świadomości co do napotykanych przez nich problemów oraz przeformułowanie polityki edukacyjnej zgodnie z polityką: integracji, wspierania i doceniania różnorodności.This article is an attempt to analyze peripherality as an aspect of Polish educational politics. Reflections on education often involve presenting it as a field where symbolic violence operates, this violence being the carrier of a certain predetermined authorised culture. This process seems to be propelled by the specificity of globalization processes causing compulsory inclusion and exclusion and as a result, forming a culture of waste (with the accompanying apparition of superfluousness). My analyses are based predominantly on the thought of P. Bourdieu and his ways of defining the periphery with help from the theory of capital: economic, social, political and cultural in the formation of centro-peripheral patterns. These kinds of deliberations induce one to treat education in the following contexts: social equality/inequality with reference to access to respective levels of education, the role of education in determining the chance of achieving practical success and macrostructural conditions of the stratificational function of education. An observation of Polish educational politics clearly shows that formal processes of education make certain groups, e.g., the Gypsies, more imbued with diverse and incoherent elements of commands, prohibitions and values which are culturally alien to them. Simultaneously, difficulty in assimilating common values pushes them to the periphery of social processes. Therefore, their fate begins to be based not on taking root in the centre, but on entering the position „of being peripheral”. Gravitating towards a location outside of the centre means a simultaneous enclosing of individuals and social groups in the so-called area of “a culture of silence” and in the space of using codes of the dominant culture in a limited way. Undoubtedly, in the mainstream of educational politics, the peripheral character of borderland children is conducive to treating it in terms of the place where symbolic wounds and prejudices occur. Still, closing the world off to others around us, we close it off to ourselves and at the same time within ourselves. Instead, these words should become an impulse to build and to seek a new pedagogic and cultural offer to children of the borderland. It would require cooperation at the local and regional level as well as drawing up detailed reports to determine the scale of the problem. The viewpoint expressed in my article is an appeal to provide children of the borderland with education of a non-discriminating quality, to increase the awareness of the problems they encounter and to reformulate educational politics according to a policy of integration, support and an appreciation of diversity