Edukacja regionalna obok głównego nurtu – bliżej źródeł i wiedzy lokalnej. Przykłady działań na Dolnym Śląsku

Wiedza lokalna jest w centrum zainteresowania etnologów od czasów Clifforda Geertza. Poszukiwanie lokalnej interpretacji kultur nie znalazło jednak odniesienia w tym, co z istoty swojej jest lokalne – czyli edukacji regionalnej. W tym bowiem obszarze dominuje „typ klasyczny” lokalnej pamięci przeszłości, czyli „region – naród”, a więc elementy edukacji regionalnej są jednocześnie ważnymi komponentami tożsamości narodowej. Na wielokulturowym Dolnym Śląsku powojenna edukacja regionalna była narzędziem propagandy„powrotu ziem piastowskich do Macierzy” oraz ich z nią „zespolenia” (czyli homogenizacji kulturowej), obecnie zaś edukacja na temat regionu istnieje w wersji szczątkowej.Te braki starają się niekiedy uzupełniać sami nauczyciele, w ramach swoich kompetencji i możliwości realizując z uczniami dodatkowe projekty, również korzystając z oferty kulturalneji edukacyjnej instytucji kultury. Do małych miejscowości docierają też animatorzy związani z organizacjami pozarządowymi. Autorki, w oparciu o doświadczenie i działaniaFundacji Ważka, prezentują przykłady pozaformalnej działalności edukacyjnej, w której etnologia wraz z „wiedzą lokalną” i jej narracjami pełnią kluczową rolę. W nawiązaniu dowłasnych doświadczeń proponują również koncepcję edukacji regionalnej realizowanej oddolnie, partycypacyjnie, w bliskim kontakcie z terenem i bezpośrednim, międzypokoleniowymprzekazem.Local knowledge has been at the center of ethnologists’ interest since the time of Clifford Geertz. The search for a local interpretation of cultures, however, has not found a referencein what is essentially local – that is, regional education. In this area, the “classical type” of the local memory of the past (“region – nation”) is the dominant one, i.e. elements of regional education are at the same time important components of national identity. In the multicultural Lower Silesia, post-war regional education was a tool for propagandaof “the return of the Piast lands to the Motherland” and their “fusion” with the Motherland (i.e. cultural homogenization). Currently education about the region exists in a rudimentaryversion. Some teachers try to fill in these deficiencies, within the framework of their competences and capabilities, by carrying out additional projects with their students and bymaking use of the cultural and educational offer of cultural institutions. Animators associated with non-governmental organizations are also important initiators of such activities.The authors, based on the experience and activities of the Ważka Foundation, present examples of non-formal educational activities in which ethnology along with “localknowledge” and its narratives play a key role. Referring to their own experience, they also propose a bottom-up, participatory regional education, carried out in close contact with the field and with direct intergenerational transmission