Theoretical Approaches to Trust; Their Implications for the Resolution of Intergroup Conflict

In the rich and evolving research of trust there are two opposite theoretical approaches. One in the tradition of Alexis de Tocqueville (1835), Robert Putnam (1993), Francis Fukuyama (1995) and many others considers trust as a quality of interpersonal relations emerging from below, turning into shared cultural resource and producing viable democracy and prosperous economy. The causal vector is from micro to macro, from interpersonal networks to organizations, institutions and the state. This is the dominant approach. But there is also an alternative perspective which claims that trust is facilitated or even enforced by the “civilized public sphere” (Papakostas 2012), or “institutionalized skepticism” (Cleary and Stokes 2006), i.e. the rational political and economic organization, and particularly the clear, stable, transparent and consistent law universalistically and efficiently applied and executed. Here the causal vector is from the state, organizations and institutions toward interpersonal trust, from macro to micro. Both approaches should not be considered as competing but rather as complementary. They have also different but complementary implications concerning the resolution of intergroup conflicts by building trust. For example, the earlier suggests cultivating trust from below by encouraging personal contacts, mutual acquaintance, cooperation, participation in common voluntary ventures by hostile groups. The latter approach would rather emphasize the need for enforcing trustworthiness by overarching, higher-level structure of organizations, institutions and laws assuring accountability, stability, transparency of social relations, through control and surveillance of both feuding parties. It is only the parallel employment of emergence and enforcement of trust that opens the possibility of gradual resolving of intergroup conflict.W bogatych i rozwijających się badaniach na temat zaufania można wyróżnić dwa kontrastujące ze sobą podejścia teoretyczne. Pierwsze, zakorzenione w tradycji autorów takich jak Alexis de Tocqueville (1835), Robert Putnam (1993) czy Francis Fukuyama (1995), ujmuje zaufanie jako jakość relacji międzyludzkich, która pojawia się oddolnie by następnie stać się kulturowym zasobem niezbędnym do utrzymania trwałej demokracji i dobrze prosperującej gospodarki. Wektor przyczynowy przebiega tu w kierunku od mikro do makro – od sieci międzyludzkich po organizacje, instytucje i państwo. To podejście jest podejściem dominującym. Ale istnieje też ujęcie alternatywne, zgodnie z którym zaufanie powstaje dzięki, lub w całości za sprawą, „cywilizowanej sfery publicznej” (Papakostas, 2012) czy też „zinstytucjonalizowanego sceptycyzmu (Cleary and Stokes, 2006), na który składa się racjonalna organizacja polityczno-gospodarcza, a w szczególności przejrzyste, stabilne i konsekwentne prawo, które jest powszechnie i skutecznie wdrażane i egzekwowane. Tutaj wektor przyczynowy biegnie w kierunku makro-mikro, od państwa, organizacji i instytucji do zaufania na poziomie interpersonalnym. Te dwa pojęcia należy traktować nie jako sprzeczne, lecz uzupełniające się. Co ważne ich implikacje w zakresie rozwiązywania konfliktów grupowych za pomocą budowania zaufania też się uzupełniają. I tak na przykład pierwsze podejście zakłada kultywowanie zaufania oddolnie poprzez promowanie kontaktów międzyludzkich, współpracy i dobrowolnego udziału członków wrogich grup we wspólnych przedsięwzięciach. Drugie natomiast kładzie raczej nacisk na potrzebę wzmacniania zaufania przy pomocy odgórnych struktur organizacji i instytucji oraz praw gwarantujących odpowiedzialność, stabilność i przejrzystość relacji społecznych poprzez kontrolę i uważne obserwowanie członków zwaśnionych grup. Bowiem tylko połączenie przejrzystości i konsekwentnego budowania zaufania daje możliwość stopniowego rozwiązywania konfliktów grupowych