Tatar aydınlarından Âlimcan İdrisî (1887-1959): hayatı ve basında çıkan yazıları

ÖZETSibiryalı Âlimcan İdrisî (1887-1959), Rusya Müslümanları arasında ceditçi düşüncelerin yaygın olduğu ve bu düşüncelerin siyasi alanda da görülmeye başlandığı dönemde Buhara’da bulunmuş, medrese eğitimi almış, ceditçi düşüncelerden etkilenmiş ve eğitime önem vermiş, farklı görevlerde bulunmuş, çeşitli konularda edebî açıdan yetenekli olduğunu ispatladığı yazılar yazmış ilginç kişiliğe sahip bir şahıstır. Avrupa’da öğrenim görmek isteyenlere çeşitli cemiyetlerde çalışarak yardımcı olmuş, sosyal işlerle yoğun olarak ilgilenmiştir. Rusya Müslümanlarının önder kadrosu içinde yer almış, Sovyet karşıtı kişilerle ters düşmüş, onları karanlık işlerle uğraşan bölücüler olarak nitelendirmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Tatar esir kamplarında görev almış ve kendisi hakkında Sovyet ajanı olduğu iddiaları ileri sürülmüş, böylece daha da fazla dikkat çekmiştir. İdrisî’nin yaptığı tüm önemli işlere ve hakkındaki söylentilere rağmen onun hakkında kapsamlı müstakil bir çalışma yapılmamıştır. Bu durumun en büyük etkeni muhtemelen İdrisî hakkındaki kaynakların dağınık ve yetersiz olmasıdır. Âlimcan İdrisî hakkında ulaşabildiğimiz tüm kaynakları gözden geçirmek ve onun makalelerini transkript etmek suretiyle hazırladığımız bu çalışma ile onu ve fikrî katkılarını daha yakından tanımaya çalışacağız.Anahtar Kelimeler: Âlimcan İdrisî, Avrupa Muhaceretindeki Türkistanlılar, Türkistanlı Ceditçiler, Müslüman-Tatar Esir Kampları.ABSTRACTAlimjan Idrisi (1887-1959), who was a Siberian scholar, had been to Buhara when the thoughts of innovations in political area spreaded intensely among the Russian Muslims and where he got an education in a moslem theological school and studied philosophy. Not only had he got an education there but also he dealt with many social affairs and worked in several diffefernt communities in which he helped many students to study in Europe. He also wrote many writings in which he showed his ability in literary subjects. In time, he took over the role of the leadership among the Turkish Muslims in Russia. He opposed the people who were objected to Soviet and called them as “the seperatists engaged in corrupt affairs”. He also served in Tatar prison camps during the World War I on which he was accused of being a Soviet agent, which was a claim that made him to attract more attention in Europe. Although he dealt with many important tasks that caused many rumours about him, any comprehensive research regarding him hasn’t been done so far. The most likely factor of this situation must be the fact that there are only few incomplete sources concerning him. Therefore, the aim of this study, which is a detailed research containing all the necessary information from the articles an the sources that include his ideas and works, is to provide the researchers the opportunity to know him more closely.Keywords: Alimjan Idrisi, Immigrants from Turkestan in Europe, Turkestani Jadids, Muslim-Tatar Prisoner Camps