Dürretü't tenzîl bağlamında Hatip İskâfî'de sözdizimi

Lafızları itibariyle birbirlerine benzeyen ancak takdîm-tehîr, zikir-hazif, tarîf-tenkîr, idmâr-izhâr ve fasıl-vasıl gibi noktalardan farklılaşan Kur’ân ayetlerini inceleyen lafzî müteşâbih çalışmaları erken dönemden itibaren başlamıştır. Kurrâ ve hafızların benzer ayetleri birbirine karıştırmalarını önlemek ve hıfzı kolaylaştırmak maksadıyla konuyla ilk olarak kıraat âlimleri ilgilenmişlerdir. Bu bağlamda yedi kıraat imamlarından Kisâî (ö. 189/805), Müteşâbihü’l Kur’ân adlı eseriyle konuya dair ilk müstakil eseri telif etmiştir. Bu ilk çalışmalar lafzî müteşâbih ayetleri sadece bir araya getirirken onları açıklama hususunda herhangi bir hedef gütmemiştir. Hatip el-İskâfî (ö. 420/1029) Dürretü’t Tenzîl ve Ğürretü’t Tevîl eseriyle bu konudaki ilk müstakil çalışmayı yaparak lafzen müteşâbih ayetlerin birbirlerinden farklılaşma gerekçelerini irdelemiş ve kendisinden sonra oluşacak bir literatüre öncülük etmiştir. İskâfî, bu eserinde lafzî müteşâbih ayetleri Mushaf tertibine uygun olarak ayrıntılı bir tahlile tabi tutmuştur. Ayetlerin takdîm-tehîr, zikir-hazif, tarîf-tenkîr, idmâr-izhâr, tekrar, tekit, atıf harflerinin kullanımı, isim-fiil kullanımı ve fasıl-vasıl gibi sözdizimi uygulamaları noktasından farklılaşma gerekçelerini irdeleyen eser önemli bir sözdizimi incelemesidir. Ancak Dürretü’t Tenzîl eseri ve lafzî müteşâbih çalışmalarının sözdizimiyle irtibatları literatürde yeterli derecede kurulamamıştır. Bundan ötürü Dürretü’t Tenzîl eserini ve netice itibariyle lafzî müteşâbih literatürünü sözdizimi geleneğinin bir parçası haline getirmek çalışmanın temel amacıdır.--------------------The works of ‘‘literal cognate (lafzi muteşabih)’’, which are studies verses of the Qur'an that are similar to each other in terms of their words, but differ from points such as precedence-postponing, citing-ruling out, definiteness-indefiniteness, secretion-display and seperation-hyphenation, began from an early period. The scholars of qiraah first dealt with the subject in order to prevent the ‘‘qurra’’ and ‘‘hafiz’’ from confusing similar verses and to facilitate memorization. In this context, Kisai (d. 189/805), one of the imams of the seven qiraah, has compiled the first independent work on the subject with his work named Mutaşabih al- Quran. These early studies did not aim at explaining the ‘‘literal cognate’’ verses while merely bringing them together. Khatip al-Isqafi (d. 420/1029) made the first independent work on this subject with the work Durrat at-Tanzil and Gurrat at-Tawil and examined the reasons for the differentiation of the verses of ‘‘literal cognate’’ and pioneered a literature that will be formed after him. In this work, Isqafi has subjected a detailed analysis of ‘‘literal cognate’’ verses in accordance with the Mushaf scheme. The work that examines the reasons for differentiation of verses from the point of syntax applications such as precedence-postponing, citing-ruling out, definiteness-indefiniteness, secretion-display, repetition, reiteration, reference letters, noun-verb usage and seperation-hyphenation is an important syntax analysis. However, Durrat at-Tanzil's work and literal cognate's work have not been adequately established in connection with syntax in the literatüre. Therefore, it is the main purpose of the study to make the work of Durrat at-Tanzil and, consequently, the ‘‘literal cognate’’ literature a part of the syntax tradition