Comeniology as a process and result of scientific cognition. Social context of education in the thought of John Amos Comenius

The research paper is an attempt to justify the importance of comeniology in the humanities and social sciences. Furthermore, it includes some interpretation of the social contexts of education appearing in the writings by Comenius. The justification of the meaning and nature of comeniology is based on the science term senses by T. Pilch and T. Bauman. Their academic coursebook, Zasady badań pedagogicznych (Principles of Pedagogical Research), is a classic methodological title in pedagogical literature. They give didactic, institutional, content, historic-sociological and functional substance to the idea of science. Each of these substances has been analyzed with respect to comeniology. The scientific category of comeniology covers the whole system of contents involving various stages of human developments and his existence. Social and political conditions become the objects of analyses and interpretation, which consequently generate more and more new ideas, statements, interpretations and reinterpretations referring to the works and thoughts of Comenius. Considering the methodology of research of the said works, comeniology is dominated by phenomenology and hermeneutics and their philosophical approach. Scientific discovery, research and methodological solutions along with the emerging system of knowledge about Comenius allow one to award comeniology the character of humanistic reflection. Due to the multidisciplinary nature of the subject matters investigated, this reflection concerns the humanities and social sciences. Giving comeniology the status of scientific quality is considering its development in the categories of the process and result of scientific cognition. Reflections on comeniology’s scientific quality and discourse correspond to social issues. Due to the author’s personal interest in social pedagogy, an attempt has been made to indicate social contexts of education. They constitute a largely unexplored area of the works of Comenius and require further analyses. They encompass, inter alia, the issues of school as a social institution, equal access to education, poverty, social inequality and exclusion.Artykuł jest próbą uzasadnienia znaczenia komeniologii w naukach humanistycznych i społecznych. Zawiera także interpretację społecznych kontekstów edukacji pojawiających się w pismach Komeńskiego. Uzasadnienie znaczenia i charakteru komeniologii opiera się na sensach pojęcia nauki na podstawie poglądów T. Pilcha i T. Bauman. Ich akademicki podręcznik Zasady badań pedagogicznych jest klasyczną pozycją metodologiczną w pedagogice. Nadają oni pojęciu nauki sens dydaktyczny, instytucjonalny, treściowy, historyczno-socjologiczny i funkcjonalny. Każdy z nich został poddany analizie w odniesieniu do komeniologii. W kategorię naukowości komeniologii wpisuje się cały system treści, obejmujących różne etapy rozwoju człowieka i jego egzystencję. Przedmiotem analiz i interpretacji są warunki społeczne i polityczne, co w rezultacie buduje coraz to nowe określenia, twierdzenia, interpretacje i reinterpretacje odnoszące się do dzieł i myśli Komeńskiego. Z uwagi na metody badań tych dzieł, w komeniologii dominuje fenomenologia i hermeneutyka, z ich filozoficzną podstawą. Naukowe poznanie, badania i rozwiązania metodologiczne, powstający system wiedzy o Komeńskim pozwalają nadać komeniologii charakter refleksji humanistycznej. Z racji interdyscyplinarności podejmowanych tematów refleksja ta dotyczy nauk humanistyczno-społecznych. Nadanie komeniologii rangi naukowości jest uznaniem jej powstawania w kategoriach procesu i rezultatu poznania naukowego. Rozważania nad naukowością komeniologii i jej dyskurs łączą się ze wskazaniem kwestii społecznych. Ze względu na zainteresowania własne autorki pedagogiką społeczną, podjęto próbę wskazania społecznych kontekstów edukacji. Stanowią one nie do końca rozpoznany obszar w dziełach Komeńskiego i wymagają dalszych analiz. Obejmują między innymi kwestie szkoły jako instytucji społecznej, równego prawa do edukacji, ubóstwa, nierówności społecznej i wykluczenia