Types of verb valency in German

Niniejsza praca stanowi kontrastywny opis walencji czasownika niemieckiego na podstawie powstałych do chwili obecnej gramatyk. Walencja to „zdolność wyrazów (wyrażeń) do otwierania wokół siebie miejsc, czyli pozycji dla innych wyrazów (wyrażeń)” w zdaniu ([7]). Zagadnienie to zostało wprowadzone do językoznawstwa na podstawie koncepcji francuskiego gramatyka Lucien Tesnière’a, a obecnie stanowi przedmiot badań wielu językoznawców na całym świecie, także gramatyków niemieckich. Złożoność walencji oraz fakt, że we współczesnym językoznawstwie istnieje wiele interpertacji tego pojęcia sprawiają, że autorzy zajmujący się problemem walencji nie we wszystkich jej aspektach są ze sobą zgodni. Celem niniejszej pracy jest porównanie przedstawionych przez nich modeli walencyjnych.W pierwszej cześci pracy omówione zostaną podstawowe pojęcia związanie z walencją (wartościowością) czasownika, tj. predykat czasownikowy jako główny nosiciel walencji, jego aktanty – subiekt, adresat i obiekt elementy struktury zdania określające warunki towarzyszące czynności, nazwane przez Tesnière’a circonstantami. Kolejny rozdział poświęcony jest klasyfikacji czasowników niemieckich, która uwzględnia ich różnice w wartościowościowości, czyli liczbie otwieranych przez niego miejsc dla pozostałych części zdania. Płaszczyzny walencji zostaną omówione w rozdziale trzecim. Część ostatnią stanowi praktyczna analiza zagadnienia.The purpose of this study is to compare several types of verb valency in German. The term valency derives from the definition of valency in chemistry. In linquistics it has appeared in 60’s in Lucien Tesnière’s book Éléments de syntaxe structurale (Elements of structural syntax) and means “the number of satellite noun phrases with which a verb combines”. Nowadays the valence of the verb arouses interests of many German linquists. In the first part of the thesis are presented main terms of the valency theory, which are actants (=arguments, complements) and adjuncts. The thesis then deals with the classification of German verbs and further describes valence in terms of syntactic, semantic and logical criteria. The results of this thesis are presented in the last part of the work.Gegenstand dieser Arbeit ist eine Theorie, die in den 60er Jahren entstanden und eine der einflußreichsten Grammatikrichtungen in Deutschland ist, wobei ihre Grundlagen zuerst in Frankreich (Tesnière) und in der Sowjetunion (Kacnel`son) erschienen sind – die Valenz. (vgl. WELKE 1988: 9)Der Begriff „Valenz“ ist Ausdruck aus der Chemie und bezeichnet die Fähigkeit eines Atoms, weitere Atome an sich zu binden. Auf die Grammatik hat ihn der französische Sprachwissenschaftler Lucien Tesnière übertragen. (vgl. DÜRSCHEID 2003: 109) Hier bedeutet der Begriff, nach Helbig und Buscha, die Fähigkeit einer Wortklasse, bestimmte Leerstellen im Satz zu eröffnen, die besetzt werden müssen bzw. besetzt werden können. Diese Fähigkeit besitzen Verben (primäre Valenzträger) und Substantive sowie Adjektive (sekundäre Valenzträger). (vgl. BUSCHA und HELBIG 2001: 57) Die Autorin der vorliegenden Arbeit wird allerdings, wegen des Platzmangels, nur der verbalen Valenz auf den Grund gehen.Im ersten Teil der Arbeit werden Grundbegriffe der Valenz besprochen (Abschn. 2.). Hiermit werden formale und inhaltliche Valenz sowie obligatorische, fakultative Ergänzungen und freie Angaben gemeint. Dann wird sich die Autorin der Einteilung deutscher Verben und ihrer Stelligkeit zuwenden (Abschn. 3.). Der Ebenen der Valenz wird der Abschnitt 4 gewidmet. Im lezten Teil der Arbeit wird die Autorin sich der praktischen Analyse zuwenden.Die vorliegende Arbeit ist kein innovativer Aufsatz, sondern basiert auf bereits entstandenen Grammatiken