Between stereotype and its deconstruction - Tadeusz Różewicz's poetry in Polish language school practice

Niniejsza praca magisterska podejmuje problematykę związaną z ugruntowaniem się stereotypowego postrzegania twórczości Tadeusza Różewicza na przestrzeni XX i XXI wieku. Problem ten nie doczekał się - jak dotąd - rzetelnego opracowania i analizy. Powstała w ten sposób nisza stała się inspiracją do podjęcia próby wyjaśnienia tego interesującego pod wieloma względami zjawiska.Jako jeden z czynników odpowiedzialnych za zubożenie odbioru i nieadekwatny do rzeczywistości poziom wiedzy o poezji Tadeusza Różewicza można wskazać uwarunkowaną biologicznie potrzebę porządkowania nowych informacji względem posiadanych już kategorii i schematów poznawczych. Powstaje w ten sposób zalążek myślenia stereotypowego.Wśród innych, możliwych czynników, należałoby wymienić również agendy socjalizujące, takie jak: rodzina, szkoła, społeczeństwo oraz szeroko pojęte media. Nadrzędną intencją niniejszej pracy magisterskiej jest udowodnienie, iż szkoła, a wraz z nią autorzy podręczników szkolnych oraz praktykujący nauczyciele poloniści ponoszą odpowiedzialność za krzewienie stereotypowego myślenia o twórczości poetyckiej Tadeusza Różewicza poprzez nadmierne eksponowanie tej jej części, która bezpośrednio wiąże się z doświadczeniem wojennym autora, kosztem innych, nie mniej interesujących i ważnych. Praca ta stawia sobie za cel dokonanie dekonstrukcji stereotypowego postrzegania twórczości Tadeusza Różewicza, a także zachęcenie autorów podręczników oraz nauczycieli do spojrzenia na poezję Starego Mistrza z nieco szerszej, globalnej perspektywy.Zrealizowanie tego zadania wymaga przeprowadzenia gruntownej analizy podręczników szkolnych do nauki języka polskiego pod kątem zamieszczanych w nich treści, takich jak: wiersze samego poety, informacje biograficzne, komentarze odautorskie twórców podręcznika, a także pytania skierowane bezpośrednio do licealistów. Niniejsza praca podzielona zostanie na trzy główne rozdziały i kilka podrozdziałów. W części pierwszej, zatytułowanej" Różewicz w okowach stereotypu", autorka wyjaśni definicję stereotypu, wymieni źródła myślenia stereotypowego, wskaże na najważniejsze agendy socjalizujące odpowiedzialne za umacnianie schematycznego myślenia o świecie, a także podejmie próbę wytłumaczenia, jakie typowo biologiczne czynniki mogły mieć wpływ na przekłamanie recepcji dzieł Starego Poety. W rozdziale drugim, zatytułowanym "Różewicz – czyli kto?" autorka przedstawi sylwetkę poety oraz jego najważniejsze osiągnięcia literackie. Ta część pracy podzielona zostanie na dwa podrozdziały, zatytułowane "Różewicz obecny w szkole" oraz "Różewicz nieobecny w szkole". W pierwszym z nich autorka przeanalizuje wybrane serie podręczników szkolnych, a także wskaże na te nurty poezji Tadeusza Różewicza, które znajdują swe miejsce w szkolnej praktyce polonistycznej. W podrozdziale drugim przeprowadzona zostanie analiza nurtów, których – z takich czy innych względów - autorzy podręczników szkolnych nie dostrzegają. Oba podrozdziały podzielone zostaną na mniejsze jednostki, których tytuły ("Ocalony", "Nihilista", "Uczestnik dialogu z tradycją", "Moralista", "Syn", "Poeta" i "Komentator") sugerować mają główne nurty obecne w poezji Tadeusza Różewicza.Ostatni rozdział, zatytułowany" Różewicz inaczej", zawierać będzie propozycję nowego podejścia do dzieł autora oraz spojrzenia na nie przez pryzmat odmienny od dotychczas stosowanego. W tym celu wyeksponowana zostanie najnowsza twórczość poety, zawarta w jego ostatnich tomikach. Zamysł ten ma uświadomić odbiorcom, iż Tadeusz Różewicz był nie tylko piewcą powojennego niepokoju, ale człowiekiem żywo reagującym na wszystko, co działo się w jego otoczeniu.Do zamieszczonych na końcu niniejszej pracy magisterskiej uwag dołączone zostaną przykładowe konspekty lekcji języka polskiego. Każdy z wymienionych przez autorkę pracy nurtów twórczości Różewicza znajdzie swoje odzwierciedlenie w proponowanych scenariuszach lekcji.This master’s thesis is taking issues associated with consolidating the stereotypical perception of Tadeusz Różewicz’s poetry in the twentieth and twenty-first century. This problem is only scratched by literary scholars, without fair development and analysis. The resulting niche became the inspiration for explanation this interesting phenomenon.As a one of the factors responsible for the impoverishment of receipt and inadequate the reality level of knowledge about the Tadeusz Różewicz’s poetry we can indicate a biologically conditioned necessity to organize new information with respect to their existing categories and cognitive schemas. This tendency contributes to the stereotypical thinking, which may has a negative impact on the objective and accurate perception of reality.Among the other possible factors we can also mention socializing agents such as: family, school, society and media. The overriding intention of this master’s thesis is to prove that the school and the authors of school textbooks with practicing Polish language teachers have responsibility for promoting stereotypical thinking about poetry Tadeusz Różewicz by excessive exposure this part of his creativeness which is directly related to author's experience of war, at the expense of other, no less interesting and important. This work aims to make a deconstruction of the stereotypical perception of Tadeusz Różewicz and also encourage the authors of textbooks and the teachers to look at the Old Master's poetry with a broader, global perspective. The implementation of this task requires a thorough analysis of school textbooks to learn the Polish language in terms of content as: the poet's poems, biographical information, textbook authors comments, as well as questions addressed directly to students.This master’s thesis will be divided into three major sections and several subsections. In the first part, titled "Różewicz w okowach stereotypu", the author will explain the definition of the stereotype, replace the source of stereotypical thinking, indicate the most important socializing agents responsible for strengthening the schematic thinking about the world, and will attempt to explain, which of the typical biological factors may have negative influence on thinking about Tadeusz Różewicz’s poetry. In the second chapter, titled "Różewicz – czyli kto?" author will present a figure of the poet and his most important literary achievement. This part of the thesis will be divided into two sections, titled "Różewicz obecny w szkole" and "Różewicz nieobecny w szkole". In the first part, the author will analyze the selected series of school textbooks, and also will indicate those trends of Tadeusz Różewicz’s poetry, which find their place in the school practice Polish language. In the second section, author will make analysis of these currents, which - from different reasons - the authors of school textbooks don’t notice. Both sections will be divided into smaller units whose titles ("Ocalony", "Nihilista", "Uczestnik dialogu z tradycją", "Moralista", "Syn", "Poeta" and "Komentator") suggest the main currents present in the poetry of Tadeusz Różewicz.The last chapter, titled "Różewicz inaczej" will put forward a new approach to the works of the author and will encourage teachers, textbook’s authors and students to look at them through another prism than previously used. In this connection will be expose the latest work of the poet, concluded in his recent volumes of poetry. The author of this thesis wants to show that Tadeusz Różewicz was not only eulogist postwar anxiety, but the man who reacted on everything, that happened in his surroundings, which found expression in his poetry. On the end of this master's thesis author will put some examples of Polish language lessons. Each of this different currents of Różewicz’s poetry will be reflected in the proposed scenarios lesson