The influence of Norse mythology at the nineteenth century Polish literature

Zaprezentowane w niniejszej pracy wpływy mitologii skandynawskiej na literaturę polskiego romantyzmu, pozwalają zrozumieć archetyp człowieka, które-go cechy i światopogląd zlokalizowane były w kręgu kultury Północy. Ten dziki barbarzyńca prezentował sobą wszystko, co atrakcyjne dla młodych romantyków. Był aktywny, zdolny do czynów heroicznych i wzniosłych, ale zarazem głęboko odczuwający rzeczywistość, dostrzegający tragizm własnej egzystencji. Mroczny i tajemniczy bohater Północy to innymi słowy wrażliwy i przepełniony goryczą re-prezentant epoki. Doświadczenie i trudne warunki, w jakich przyszło mu żyć, ukształtowały postawę nieufności, a czasem wręcz wrogości wobec świata. W Polsce ten typ postaci trafił na grunt bardziej podatny, aniżeli w innych krajach Europy zachodniej. Bowiem, któż bardziej byłby w stanie odzwierciedlić posępność duszy banity, któremu odebrano wolność, a ta, pamiętać należy, stanowiła zarówno dla Polaków, jak i stereotypowego przedstawiciela realiów nordyckich, wartość najwyższą. Łatwość wcielenia się w osobę nieokiełznanego wojownika pozwalała poetom i twórcom odzwierciedlić stan swego ducha, ale i poglądy; program polityczny lub wyznawaną koncepcję historiozoficzną.Nie inaczej było z krajobrazem górzystych i surowych obszarów Skandynawii. Stanowiły one wyraz zagubienia i znikomości życia ludzkiego, nieustannie narażonego na nieprzewidywalność dzikich żywiołów natury. W świecie, gdzie jutro mogło nigdy nie nadejść, dominowały zatem barwy ponure, ciemne, pozbawione charakterystycznego dla krajów Południa – słońca i beztroski.Mitologia skandynawska stanowić miała maskę, interesujący środek arty-styczny, dotychczas niespotykany i niewyeksploatowany, który nadawał opisywanym zagadnieniom, rys egzotyki i cudowności. Panteon bóstw śmiertelnych, grupa wojowników odważnych i bezlitosnych, ale i postaci kobiece – pełne dumy i stanowczości, niczym bohaterki Eddy, stanowiły wzór walki obywatelskiej i postawy moralnej. Pytania o zemstę, odzyskanie wolności drogą podstępu i niegodziwości, a także pytania o sposób postępowania w życiu codziennym były podstawą rozważań utworów, nawiązujących swoją tematyką do motywów północnych. Księgi religijne dawnych Skandynawów okazały się jedynie pretekstem, ponieważ problemy w nich zawarte były uniwersalne, dotykające każdego człowieka - bez znaczenia jakiej był on narodowości i jaki światopogląd wyznawał.System wierzeń nordyckich interesował przedstawicieli romantyzmu przez wzgląd na liczne paralele do wydarzeń historycznych i sytuacji związanych z kruchością życia człowieka. Historie posiadające na pozór kształt nierealny, w rzeczywistości odzwierciedlały głęboko ukrytą prawdę, odnoszącą się do kwestii ogólnoludzkich. Północ miała zostać połączona ze swoim drugim biegunem w osobie Irydiona. Imię jego, oznaczające „syna tęczy” – odnosić się mogło do próby zjednoczenia tego, co najlepsze w obu kręgach kulturowych. Ruchliwość, wyniosłość, czyn i upór Północy zostały połączone z wyrafinowaniem i subtelnością Południa.Polską literaturę wieku XIX, a przede wszystkim jej twórców, interesowało nie tylko realizowanie estetyki związanej z nowymi ideami i prądami, ale także stworzenie syntezy wszystkiego, co wartościowe w zjawiskach napotkanych na drodze twórczej.Twórczość nawiązująca do wierzeń i literatur skandynawskich służyła uwydatnianiu najistotniejszych idei romantyzmu, takich jak: indywidualizm w kreacji bohatera, historyzm w koncepcji przeszłych zdarzeń, mitologiczne początki państwowości oraz zagadnienia ludowości i niepodległości narodowej. Literatura Północy była prawdziwym świadectwem tych wartości i odzwierciedlała oryginalność i odrębność kultury Skandynawii, z drugiej zaś strony jej bliskość z krajami słowiańskimi.The influence of Norse mythology at the nineteenth century Polish literature gives the possibility to find the connection between cultural archetype of human and his realization in art. The man from North land had many specific features, which where mentioned by Madame de Staёl; wildness, purity of heart and intentions, mel-ancholy, mysterious lifestyle, the patriarchal society but also the strong woman’s position.The “dark hero” of the nineteenth century literature was sensitive and full of beautiful ideas. He was a representative of his age; with all existential problems and hostility to the world. What is more, the character of the person from the Scandinavia was dependent on the landscape and harsh climate. Nature was the basic reason for the mentality shape creation and was the first teacher.The Norse mythology was some kind of the mask, means of artistic expression and form of fight with invader. The discussion about the opposition of North and South started from the book Maria A. Malczewskiego. Another motives from Scandinavian mythology exists in Irydion, written by Z. Krasiński, Lilla Weneda J. Słowacki and Krakus, książe nieznany by C. K. Norwid. This monograph concerns with mythological topics used by many authors, especially in nineteenth century Polish literature. It is essential to show the way of using them for personal reasons, connected with concept of history, nation and politics