Femininity as inexpressibility - absent female characters in Juliusz Słowacki's dramas

Moja praca poświęcona jest problemowi kobiecości w czterech dramatach napisanych przez Juliusza Słowackiego w różnych etapach jego życia i twórczości. W centrum moich analiz zawsze stoją postacie kobiece, lecz równie ważnym tematem będzie sposób w jaki kształtują się relacje między kobiecością a męskością. Niewyrażalność wydaje się najodpowiedniejszą kategorią interpretacji zagadnienia kobiecości w wybranych przeze mnie utworach. Chodzi bowiem o wydobywanie na powierzchnie tego, co pozostawało w ukryciu, poszukiwanie tego, co zasłonięte i zamaskowane. Kobieta przekracza tutaj realny, psychologiczny wymiar stając się symbolem wymiaru metafizycznego. W strukturze wybranych przeze mnie postaci niezwykle istotną rolę odgrywa dialektyka obecności i nieobecności. Sens istnienia bohaterek stanowi często wskazywanie lub zaznaczanie nieobecności. Ich byt jest znakiem największej pustki, którą można wypełnić jedynie wyobrażeniami. Jednocześnie jednak są obietnicą obecności innej, duchowej rzeczywistości, bo to przez nie przemawia transcendencja. Cechą wspólną omawianych przeze mnie kreacji kobiecych jest pełnienie funkcji przewodniczek duchowych. Zadanie to nieodmiennie wiąże się z cierpieniem oraz wymaga wyrwania się z patriarchalnych wzorców i scenariuszy. Moja praca zawiera cztery rozdziały. Pierwszy z nich zatytułowany Obecna nieobecność zawiera analizę dramatu Mindowe. Jego bohaterkę Aldonę należy traktować raczej jako funkcję dramatu niż osobę. Ujawnia ona brak w historii mężczyzn, wskazuje na stłumione, odmienne miejsca wyparte poza świat przedstawiony dramatu. Sama jednak pozostaje figurą niezupełnie przesłaniającą pustkę po wypartych znaczeniach. Będąc obiektem pożądania nie odpowiada na nie, broni się milczeniem i biernością. Jednak jest również katalizatorem, który prowokuje do działania inne postacie. Kolejny rozdział zatytułowany Niewinność skażona dotyczy Mazepy. Interesująca mnie postać kobieca Amelia zyskuje możliwość utwierdzenia swojej tożsamości, jednakże wcześniej musi przejść duchową inicjację w zło. Nie jest jednak już tylko ekranem, na który męscy bohaterowie projektują swoje pragnienia, ale sama dla siebie kreuje rolę niewinnej ofiary, sama decyduje się przyjąć cierpienie. Kontynuacją tej postaci jest Beatryks Cenci, bohaterka trzeciego rozdziału zatytułowanego Miłość ocalająca. Poprzez zbrodnię ojcobójstwa aktywnie przekształca ona męski porządek symboliczny, usiłuje też kierować pożądaniem i odnaleźć swoją tożsamość poprzez reinterpretację dominujących obrazów.Ostatni rozdział pod tytułem Księżycowa kobiecość a krwawa historia zawiera analizę dwóch postaci kobiecych Snu srebrnego Salomei. Mają one znaczenie symboliczne, które każe im w sposób świadomy (Księżniczka) lub nieświadomy (Salomea) spełniać istotną rolę w kształtowaniu się losów zbiorowości. Dowodzi to potrzeby obecności kobiecości w męskich przestrzeniach władzy.Analiza porównawcza bohaterek z różnych etapów twórczości Słowackiego pozwala na stworzenie powtarzającego się modelu postaci kobiecych i uchwycenia dynamicznych zmian w zachodzących w nim w poszczególnych dramatach. Kobiecości nie należy zatem traktować zgodnie z tradycyjnym rozumieniem jako czegoś stałego, wrodzonego, a raczej jako konstrukt kulturowy, który ulegać może zmianom. Potwierdza to także fakt, że funkcję przewodniczek duchowych nadaje Słowacki bohaterkom, które w sposób świadomy lub nieświadomy przekraczają narzuconą im w systemie patriarchalnym rolę. Niezwykle interesująco przedstawiają się także relacje pomiędzy męskością a kobiecością. Granica pomiędzy nimi bywa bowiem płynna i trudna do uchwycenia. Między tymi porządkami przebiega nieustanna transgresja, dlatego uchwycić możemy momenty, gdy zanika różnica płci, a zdeterminowana przez płeć tożsamość ulega rozmyciu.This dissertation is devoted to the problem of femininity in four dramas written by Juliusz Słowacki at different stages of his life and creative activity. Female characters are always in the centre of my analysis, but the relations between femininity and masculinity are equally important in this work. Inexpressibility seems to me the most suitable term of interpretation of femininity in the dramas I have chosen: my aim is to bring to light what has been hidden, to search for what is covered and masked. A woman here surpasses the real, psychological dimension, becoming a symbol of metaphysical dimension. The dialectics of presence and absence plays an important part in the structure of the characters I have chosen. The essence of their existence is often indicating or marking the absence. Their existence is a symbol of the greatest emptiness, which can only be filled with notions. At the same time, they are a promise of another, spiritual reality, because transcendence speaks through them. What the discussed female characters have in common, is their function of spiritual guides, which irrevocably involves suffering and breaking up with patriarchal patterns. My dissertation consists of four chapters. The first one entitled Present absence contains the analysis of the drama Mindowe. Its character Aldona should be treated more as a function in the drama than as a person: she reveals a lack in the history of a man, indicates suppressed, different places outside the world depicted in the drama. Aldona however, remains a figure not entirely covering the emptiness of suppressed meanings. As an object of desire, she does not respond to it but defends herself with silence and passivity. At the same time, she is also a catalyst provoking actions of other characters. The next chapter entitled Innocence contaminated concerns Mazepa. I am interested in Amelia, a female character who has the opportunity to reassure her identity, but first she has to be spiritually initiated into evil. However, she is no longer only a screen onto which male characters project their desires, but she creates her own role of an innocent victim and makes her own decision to accept suffering. Beatryks Cenci, the heroine of the third chapter entitled Love salvaging, is a continuation of the character of Amelia. Through parricide, she actively transforms the male symbolic order. She also tries to manage desire and find her identity through reinterpretation of dominant images.The last chapter entitled Lunar femininity and bloody history contains the analysis of two female characters of Sen srebrny Salomei. They have a symbolical meaning, which makes them consciously (Princess) or unconsciously (Salomea) play an important part in shaping the fate of a community. This proves the necessity of female presence in the male realms of power. The comparative analysis of heroines from different stages of Słowacki’s creative activity allows to create a recurring model of female characters and to capture the dynamic changes occurring in it in particular dramas. Therefore, femininity should not be understood according to traditional concepts as something fixed, inborn, but rather as a cultural construct, which is prone to changes. This idea is also confirmed by the fact that Słowacki bestows the function of spiritual guides to characters who, consciously or unconsciously, surpass the boundaries of the roles which they are supposed to play in patriarchal systems. The relation between femininity and masculinity is also extremely interesting: the boundaries between them tend to be fluid and hard to grasp. Those two orders transgress constantly, which allows us to grasp the moments when the sex disappears and the identity determined by it becomes blurred