Pogledi na Lepo Vido

“Lepa Vida” (Fair Vida) is one of the most common motifs in Slovenian literature. The motif is from a folk song with many variants which in the course of time, and with each new author's view, assumed further layers. So far there have been 43 literary variations on the Fair Vida motif recorded since 1932, as well as many instances of arrangements for children and youth.In this paper I present the main characteristics of the motif in folk literature, in France Prešeren (“Od Lepe Vide”; “Of the Fair Vida”), and in Andrej Rozman Roza Lepa Vida v akciji (Fair Vida in Action), that is, the source/original, the canonical, and the subversive. I initially present the findings about the origins of the motif, the sociological-historical background against which it came into being, as well as comparative elements of intercultural and chronotope views and the image of the Other. In the light of comparisons with other Slovenian myths (especially King Matjaž, Martin Krpan, and Peter Klepec) I present the (often rather restrictive) view of literary criticism which frequently reduces the Fair Vida motif to the motif of longing, one of the most common motifs in Slovenian literature. I contrast this with more modern interpretative views that take into account both feminist theory and analysis of the discourse of power as it derives from the repeated (subversive, parodic) reading of the motif which Andrej Rozman Roza presents in Lepa Vida v akciji.Los eslovenos tenemos varios héroes míticos marcados por la experiencia de la interculturalidad: el buen soberano Kralj Matjaž (el Rey Matías) que duerme bajo el monte de Peca, esperando a que le crezca lo suficientemente la barba para poder entrar en acción; Martin Krpan, hombre fuerte como un roble que liberó Viena del mal y a cambio consiguió un permiso especial para traficar con sal; Peter Klepec, un chico humilde que compartía con los demás su fuerza; y Lepa Vida (Hermosa Vida), la joven madre que por engaño abandona a su hijo y su hogar para viajar en barco al extranjero. Todos ellos tienen origen en el bagaje cultural popular y todos ellos posteriormente han sido objeto de nuevas y distintas adaptaciones artísticas. Entre las adaptaciones literarias por frecuencia sobresale Hermosa Vida, que a su vez ha tenido eco (aunque mucho menor) en la pintura: sobresale la obra de Maksim Gaspari, y la obra de Marko Kociper (2010) en cómic ‒recogida en una de las versiones literarias más recientes, Hermosa Vida en acción de Andrej Rozman Roza.Lepa Vida je eden najpogostejših motivov v slovenski književnosti. Gre za ljudsko pesem z več variantami, ki se je v teku časa in z vsakim novim avtorskim pogledom še bolj razplastila. Doslej je bilo po letu 1932 evidentiranih 43 literarnih predelav motiva Lepe Vide ter več poskusov njegove priredbe za otroke in mladino.Avtorica v prispevku predstavi najpoglavitnejše značilnosti motiva v ljudskem slovstvu, pri Francetu Prešernu (Od Lepe Vide) in Andreju Rozmanu Rozi (Lepa Vida v akciji), torej izvorno/izvorne, kanonsko in subverzivno. Tako uvodoma predstavi ugotovitve o izvoru motiva, sociološko-zgodovinskem ozadju, v katerem je nastal, primerjalno pa tudi elemente medkulturnosti, kronotop pogleda in podobo Drugega. V luči primerjave z drugimi slovenskimi miti (predvsem Kraljem Matjažem, Martinom Krpanom, Petrom Klepcem) predstavi (pogosto precej omejujoč) pogled literarne vede, ki je motiv Lepe Vide pogosto reducirala na motiv hrepenenja, enega najpogostejših motivov slovenske književnosti. Kontrastira ga s sodobnejšimi interpretativnimi pogledi, ki upoštevajo tako feministične teorije kot analizo diskurza moči, izhajajo pa iz ponovnega (subverzivnega, parodičnega) branja motiva, ki ga je v Lepi Vidi v akciji predstavil Andrej Rozman Roza