Wiersze spod ciemnego nieba. Geopoezja Czerniowców i Sadogóry

Artykuł opisuje wielojęzyczny i wielokulturowy fenomen Czerniowców na przełomie dziejów – przed i po II wojnie światowej, widziany przez pryzmat twórczości i biografii żydowskich poetów czerniowieckich. Metodologiczny kontekst rozważań stanowi geopoetyka – anonsowany od niedawna topograficzny zwrot w badaniach literaturoznawczych w Europie Środkowowschodniej, którego podstawowym założeniem jest nieistniejące dotąd explicite poszukiwanie analogii pomiędzy lekturą tekstu i przestrzeni. Autorka przygląda się, jak przestrzeń geograficzna wytwarza zespół reguł i norm organizujących wypowiedź literacką. Autor programowej tezy: „Prawdziwa poezja jest antybiograficzna“, Paul Celan, lubuje się w metaforach geopoetycznych, do przykładów których należy melancholia jako czarne mleko, pojawiająca się także w poezji Rosy Ausländer. Fantazmat Czerniowców staje się w ten sposób figurą powojennej tragedii tych, dla których język niemiecki stanowił naturalny środek artystycznej ekspresji. Odpowiedź na pytanie o miejsce Celana w historiach literatur narodowych skłania do konkluzji, że Czerniowce to miasto-probierz dla socjologicznych i kulturowych badań nad problematyką tożsamości narodowej.The article describes the multilingual and multicultural phenomenon of Tschernowitz at the turn of the century – before and after the World War II – seen through the prism of the work and biography of the Jewish poets in Tschernowitz. Geopoetics, which is the methodological frame used in the analysis, is a recent topographical trend in the literary studies of Central and Eastern Europe whose main tenet is the sofar non-existent explicite, that is the search for analogies between the text and the space. The author looks at how the geographical space provides a set of rules and norms according to which the literary work is organised. Paul Celan, the author of the thesis that “Real poetry is antibiographical” delights in geopoetical metaphors, such as black milk for melancholy, which also appears in the poems by Rosy Ausländer. The fantasies of the poets of Tschernowitz become a figure of the postwar tragedy for whom the German language was a natural means of artistic expression. The answer to the question about Celan’s place in the histories of national literatures leads to the conclusion that Tschernowitz is a city-benchmark for sociological and cultural research on the issue of national identity