Struktura dóbr szlacheckich w księstwie głogowskim i podstawy ich prawnego funkcjonowania w czasach habsburskich (1526–1740)

The article discusses the problem of land ownership in the hands of the nobility in the Habsburg period in the Duchy of Głogów, which remained a separate administrative part of the then Czech rule. The issues were mainly connected with the population potential of the principality and with its territory, on the basis of which the development of small, medium and large landed property was analyzed. The noble property of the Głogów principality was entrusted in possession on the basis of three legal orders. The main division was on the line of unconditional inheritance, feudal heredity and transitory form. At the root of such diversity was the complicated history of the Duchy of Głogów in the middle and late Middle Ages, and thus its belonging to the Czech Crown, the rule of the Głogów Piasts, and then entrusting it to the members of the Polish-Lithuanian Jagiellonian Dynasty (Jan Olbracht and Zygmunt Jagiellończyk, Władysław Jagiellończyk and Ludwik II). The discussed diversity in terms of the size of assets and their legal position vis-à-vis the King of the Czech Republic was associated with the occurrence of such forms as powers, fideicommissions, majorates and a free state. The owners of each of them had different land rights, and their estates – along with raising their rank – could even become separate administrative units whose owners could acquire princely rights (including, for example, a separate position in public life by obtaining a vote during the Silesian parliament).W artykule omówiono problem kształtowania się własności ziemskiej w rękach szlachty w okresie habsburskim na obszarze księstwa głogowskiego, pozostającego wydzieloną częścią administracyjną ówczesnego władztwa czeskiego. Poruszono głównie kwestie związane z potencjałem ludnościowym księstwa, z jego terytorium, na bazie czego dokonano analizy rozwoju drobnej, średniej i wielkiej własności ziemskiej. Majątki szlacheckie księstwa głogowskiego powierzane były w posiadanie na podstawie trzech porządków prawnych. Główny podział przebiegał na linii dziedziczności bezwarunkowej, dziedziczności lennej oraz formy przejściowej. U podstaw takiego zróżnicowania leżała skomplikowana historia księstwa głogowskiego tak w środkowym, jak i późnym średniowieczu, a więc jego przynależność do Korony Czech, władania nim przez Piastów głogowskich, a następnie powierzenie go w ręce członków polsko-litewskiej dynastii Jagiellonów (Jana Olbrachta i Zygmunta Jagiellończyka, Władysława Jagiellończyka i Ludwika II). Opisane zróżnicowanie pod względem wielkości majątków i ich pozycji prawnej względem króla Czech związane było z występowaniem tutaj takich form, jak tzw. władztwa, fideikomisy, majoraty i wolne państwo stanowe. Właściciele każdego z nich dysponowali odmiennymi prawami do ziemi, a ich majątki – wraz z podnoszeniem rangi – mogły stać się nawet odrębnymi jednostkami administracyjnymi, których właściciele mogli pozyskać dla siebie prawa równe książęcym (w tym np. osobną pozycję w życiu publicznym przez uzyskanie głosu indywidualnego podczas obrad sejmu śląskiego)