Geç 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Osmanlı-İran Sınır Bölgesindeki Politikası: Ebeğe Örneği

Çoğu Osmanlı Tarihi çalışmalarında, aşiret ve aşiretsel konfederasyonlar sesleri ve yüzleri olmayan ve temsiliyetleri bulunmayan gruplardır. Çoğu antropolojik çalışma bu metodolojik eksikliği vurgulamıştır fakat bazı Osmanlı tarihçileri bu konuda çalışmalarında halen direnç göstermektedirler. Bu çalışmada aynı bölgenin iki rakip aşiretleri incelenmiştir. Devlet-aşiret ilişkileri sorgulanmış ve modernist-pozitivist görüş kritiğe tabi tutulmuştur. Çalışılan mekânın sınır bölgesi olmasından dolayı bu çalışmamız aynı zamanda sınır çalışmalarının da pratik bir örneğidir. Spesifik olarak Haydaran ve Celali aşiret konfederasyonları hakkında ve onların iki imparatorluk olan Osmanlı ve Qajar İran ile olan politikekonomik ilişkileri 19. yüzyılın sonları çerçevesinde tartışılmıştır. Birlikte var olma ve bir diğerine güç kazandırma Osmanlı-İran sınır bölgesindeki merkez-çevre ilişkisinin doğasını oluşturmaktadır. Bu çalışmada aşiretler ilkel sosyal gruplar değil, politik-bölgesel güçlerdir. Sonuç olarak 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı İmparatorluğu'nun kendi toprak kazanımlarını artırma noktasında aşiretleri araç olarak kullandığı savunulmaktadır. Aynı zamanda aşiretlerin devlet ile birlikte çalışması bu aşiretlere güç kazandırmıştır. Bu yüzden merkez-çevre ilişkileri modernist yaklaşımların belirttiği gibi daima karşıtlık üzerine dayalı olmamıştır. Osmanlı hükümeti her ne kadar vilayet yönetimlerini merkezileştirmeye çalışmış olsa da, Osmanlı-İran sınır bölgesinin kuzey bölgeleri de-sentralize olarak kalmaya devam etmiştir. Bu, merkezi yönetimin bir güç kaybına uğradığı anlamını taşımadığı gibi, tam tersine devlet olmayan bir gücün bölge yönetimini dolaylı olarak Osmanlı tarafına kazandırmış olması anlamına gelmektedir. Merkezi hükümet aynı zamanda aşiretlerin askeri kabiliyetlerini de bu şekilde kullanmış olmaktadır. Bu Osmanlı hükümetinin marjinal bir pratiği olmasının tersine, merkez-çevre ilişkilerinin daha gerçekçi doğasını sergilemektedir.In most Ottoman studies, tribes and tribal confederations are voiceless and faceless and they do not have representation as historical agents in their own past. Most anthropological studies mention this methodological problem, though the some Ottomanists still resist it. In this research, I examined two rival tribal confederations of the same region. Tribe-state relations are questioned and the modernist-positivist approach is criticized. Since the region was a borderland, our research also becomes a case study for border studies. Specifically, the Haydaran and Jalali tribal confederations and their politico-economic relations to the both the Ottoman and Qajar Empires are discussed during the late 19th century. In this study, tribes are not simply primordial social subjects, but politico-territorial powers. As a result of this study, I assert that during the late 19th century, the Ottoman Empire used the tribes as a tool in order to enlarge its own territorial powers. In doing so, tribes were also empowered by acting together with the state. Therefore, center-periphery relations were not always contradictory as the modernist approach always described. Even though the Ottoman Sublime Port attempted to centralize the rule of its provinces, the Ottoman-Iranian borderland of the northern regions remained de-centralized. This does not mean that the central government lost power; to the contrary, empowering a non-state subject ensured Ottoman control over the land in an indirect way. The Sublime Port also used the military might of the tribal confederation at its margins. This was not a marginal part of Ottoman practice; to the contrary, it was the real nature of center-periphery relations