İstanbul Ahkam defterleri üzerinden 19.yüzyılda Osmanlı tarımının ekonomik ve hukuki yönleriyle değerlendirilmesi

ÖZETOsmanlı imparatorluğunda üretim tarıma dayalıdır ve toprak devlet için çok önemlidir. Tarım toplumlarında arazinin tabi olduğu hukuki esaslar, hem bu toplumların ekonomik ve mali yapısı, hem fertlerin sahip oldukları tasarruf hakları bakımından önem taşımaktadır. 19. yy, Osmanlı Devleti'nin her alanda olduğu gibi tarım alanında da büyük bir dönüşümün yaşandığı bir yüzyıldır.Bu çalışmanın amacı İstanbul Ahkam Defterleri üzerinden Osmanlı tarım sisteminin 19. yüzyıldaki ekonomik ve hukuki gelişmeler doğrultusunda değerlendirilmesidir.Ahkam Defterleri bir bölgenin sosyal ve ekonomik hayatına dair bilgiler sunmaktadır. Bölge içerisinde halkın kendi aralarında ve yöneticiler arasında meydana gelen problemlere başkentin getirdiği çözümleri içermektedir. Bu kaynaklar, ilgili bölgenin sosyo-ekonomik profili açısından ve yöneten-yönetilen arasındaki ilişkileri, kanunların uygulanabilirliğini, hukuksal boşlukları ve oluşan sorunları göstermesi bakımından önemlidir.Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Osmanlı tarım sistemi ve 19. yüzyılda bu sistemde meydana gelen değişimler aktarılmıştır. Bu amaçla öncelikle tımar, iltizam, malikane sistemleri ve tarımdan alınan vergilere değinilmiştir. Daha sonra Tanzimat Dönemi Osmanlı tarım ekonomisine, 1858 Arazi Kanunnamesi ve bu kanunname ile meydana gelen gelişmelere değinilmiştir. Osmanlı 1858 Arazi Kanunnamesi tarım arazisi ve vergilendirme alanlarında Tanzimat reformlarının genişletilmesidir. Bölgesel kuralların merkezi yönetim ile değiştirilerek vergi gelirinin arttırılması hedeflenmiştir. İkinci bölümde İstanbul Ahkam Defterlerinde, 1800-1875 dönemine ait tarım ile ilgili 13-26 numaralı defterlerde yer alan 1275 hüküm kaydı değerlendirilmiştir. Her bir kayıt, ihtilafın konusu, tarih, yer ve müracaat eden ile şikayet edilenin sosyal konumu ve dinleri bakımından tasnif edilerek önce kendi içlerinde ve sonra toplu olarak analiz edildi.Üçüncü ve son bölümde hükümlerle ilgili bu değerlendirmeler sonucunda elde edilen veriler tablolar yardımıyla aktarılmıştır. ABSTRACTThe production is based on the agriculture and the land is very important for the government during the Ottoman Empire. The judicial bases of the land at the agricultural society carry weight in point of both the economical and financially of the society and the right of saving at the individual. In the 19th century the Ottoman Empire implemented grand revisions of at the all governmental and including the agricultural affairs. The aim of this thesis is the evaluation of economic and legal aspects of Ottoman agriculture in 19th century on the basis of Istanbul's Ahkam Registers.Ahkam Registers present a profile about the social and economic life of the region. It contains the solution by the national capital to the problems which occurs between the civilian and also between civilian and ruler. These reference resources are important to expose the socioeconomic profile of the region. This is important in terms of the relationship between "the ruler" and "the ruled", the practice of law, legal deficiency and the problems that occur. This work contains three sections. In the first section, the Ottoman agriculture system and the evolution of the system at 19th century was expressed. For this purpose, timar, iltizam(tax farming), malikane(life-time tax farming) systems and tax of agriculture was explanied. Later on, the Tanzimat period of Ottoman agriculture, the Ottoman Land Code of 1858 and the improvements of this code are mentioned. The Ottoman Land Code of 1858 (Arazi Kanunnamesi) was an extension of the Tanzimat reforms to the areas of agricultural property and taxation. It is aimed to increase tax revenues by replacing the local rules with the centralized administration. In the second section, the 13-26 register with 1275 provisions related to agriculture belong to 1800-1875 period were evaluated in the İstanbul Ahkam Registers. Each record of a book classified according to book numbers, the threads of conflict, place of application, the social position of the sides of the conflict, the sides of the conflict religion, and the application period and the first systematic themselves and then mass analyzed.In the third and last section, the evaluation of the registers was made and the resulted data were presented in tables