Çağdaş Uygurcada Kiplik: Dilbilgisel Biçimbirimler

This study aims to describe Modern Uyghur modal categories as function oriented. In the thesis, the modality was evaluated as the semantic category that reflects the subjective attitudes and opinions of the speaker. The concept of mood consist of gramatical morpheme that indicate modality. The morphemes discussed in the thesis are classified in the headings, which are the basic modal fields, the volition, possibility and necessity. In addition, the volitional moods are divided into four sub-headings: imperative, optative, voluntative and hypothetical mood. The morphemes discussed in this classification were evaluated as polysemy. Nevertheless, the dominant semantic features were highlighted. As well as specific typological criteria are included. In the thesis, historical data were also used to better explain the Uyghur moods category. Although very limited, since the source language of the thesis is Turkish and Modern Uyghur and Turkish are related languages, the data in two languages are compared. The aim of the thesis is to establish a formal direction in a difficult-to-draw area, such as modality, and in this context to form a basis for the study of Modern Uyghur mood categories.Bu çalışma, Çağdaş Uygurca kip kategorilerini işlev ağırlıklı betimlemeyi amaçlamaktadır. Tezde kiplik, önermede bildirilenler karşısında konuşurun öznel tutum ve görünüşlerini yansıtan semantik kategori olarak kurgulanmıştır. Kip ise kiplik işaretleyen dilbilgisel biçimbirimlerden ibarettir. Tezde ele alınan biçimbirimler, temel kiplik alanlar olan isteme-olasılık ve gereklilik üst başlığı altında sınıflandırılmıştır. Ayrıca isteme kipleri kendi içerisinde emir, gönüllülük, istek ve hipotetik işaretleyici olarak beş alt başlığa bölünmüştür. Bu başlıklandırma sırasında, ilgili biçimbirimler çok anlamlı olarak kurgulansa da baskın semantik özellikleri ön plana çıkarılmıştır. Buna ek olarak belirli tipolojik özellikler kullanılmaya gayret gösterilmiştir. Ayrıca tezde, Çağdaş Uygurca kip kategorilerini doğru betimleyebilmek için art-zamanlı verilerden yararlanılmıştır. Çok kısıtlı olmakla birlikte, tezin kaynak dilinin Türkçe olması ve Çağdaş Uygurcayla Türkçenin akraba diller olmasından dolayı iki dildeki veriler karşılaştırılmıştır. Tezin amacı, kiplik gibi sınırları çizilmesi zor bir alanda biçimsel bir yön belirlemek ve Çağdaş Uygurcada kip kategorileri için temel bir model oluşturmaktır. Bu bağlamda tez, giriş niteliğinde okunmalıdır