Pediatrik Astım Hastalarına Bakım Veren Annelerin Psikososyal Özellikleri ile Astım Yönetimi Öz-Yeterlilikleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

This study was carried out with the holistic view of social work based on a biopsychosocial model. Furthermore, mothers who take care of their children with asthma were addressed within the scope of the ecosystem approach, and it was attempted to examine the relations between the variables in this direction. The relationship between the psychosocial features of mothers who provide care to chronic patients in general and pediatric asthma patients, in particular, was not examined in various studies conducted specific to social work in the field of health. In fact, the psychosocial features of mothers who take care of their children with asthma are the key variables that draw the attention of social workers just as in all chronic diseases. This constitutes the starting point of the study. Therefore, the main objective of the study is to explain the asthma management self-efficacy levels of mothers who take care of their children with asthma and to create a model proposal. The methodological orientation of the study is in quantitative weight, and the mixed method that incorporates both the qualitative and quantitative methods was selected in the study. The qualitative stage was completed with 300 caregiver mothers receiving treatment service in a pediatric hospital in the city center of Ankara province, and 20 caregiver mothers in total were interviewed at the qualitative stage. Furthermore, some of the data collection tools in the study are the Revised Form of Multidimensional Scale of Perceived Social Support, Parent Asthma Management Self-Efficacy Scale, Zarit Caregiver Burden Scale, and Family APGAR Scale. All data were collected between 1 April 2016 and 1 October 2016, and the qualitative data were used in order to support the quantitative data. Furthermore, the quantitative data were processed using SPSS 20 (Statistical Package for the Social Sciences), and the qualitative data were processed at the last stage in the qualitative analysis program MAXQDA 11. The majority of the participants are caregiver mothers in the young adulthood period of their lives, with the middle level of education and middle-low level of income and having two children on average. More than one-third of caregiver mothers and their spouses smoke in common areas with the child suffering from asthma. While caregiver mothers get the most social support from their families and friends, they have the middle degree/level of care burden and family functionality. On the other hand, the asthma management self-efficacy levels of caregiver mothers are not considered to be sufficiently high, despite being above average. There are strong positive relations between family support and Family APGAR, between friend support and Perceived Social Support, between the prevention of attacks and attack management and Parent Asthma Management Self-Efficacy scores. The variable that predicts the parent asthma management in the best way is modeling that incorporates biological and social factors, the second predictor is the care burden, the third one is the state of being satisfied with family functionality, and the final variable is the perceived social support. Such that, the biopsychosocial modeling that is predictive with the definition of the psychosocial factors of care burden, the state of being satisfied with family functionality and perceived social support can explain more than one-third of the parent asthma management self-efficacy level. The results of the study strengthened the assumption that the parent asthma management self-efficacy levels of caregiver mothers are largely related to their biological and psychosocial features. As a result of the study, a postmodern view of the social work profession in the new thousand years was presented with “the Asthma Psychosocial Support Intervention Model Proposal and Application Area Aimed at the Caregiver” using the ecosystem approach based on a biopsychosocial model.Bu çalışma biyopsikososyal model temeline oturtularak sosyal hizmetin bütüncül bakış açısıyla gerçekleştirilmiştir. İlaveten, astımlı çocuğuna bakım veren anneler ekosistem yaklaşımı çerçevesinde ele alınmış ve bu yönde değişkenler arası ilişkiler incelenmeye çalışılmıştır. Sağlık alanında sosyal hizmete özgü yapılan çeşitli araştırmalarda genelde kronik hastalara özelde ise pediatrik astım hastalarına bakım veren annelerin psikososyal özellikleri ile hastalık yönetimi arasındaki ilişkiler incelenmemiştir. Oysa astımlı çocuklarına bakım veren annelerin psikososyal özellikleri her kronik hastalıkta olduğu gibi sosyal hizmet uzmanının dikkatini çeken kilit değişkenlerdir. Hali hazırda bu durum, çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Dolayısıyla araştırmanın genel amacı, astımlı çocuklarına bakım veren annelerin astım yönetimi öz yeterlilik düzeylerini açıklamak ve bir model önerisi oluşturmaktır. Araştırmanın metodolojik yönelimi ise nicel ağırlıkta olup çalışmada nitel ve nicel yöntemlerin ikisini de içeren karma yöntem seçilmiştir. Ankara ili kent merkezinde bulunan bir çocuk hastalıkları hastanesinden tedavi hizmeti almakta olan 300 bakım veren anne ile nicel aşama tamamlanmış, toplamda 20 bakım veren anne ile nitel aşamada görüşülmüştür. Dahası çalışmanın veri toplama araçlarından bazıları çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği gözden geçirilmiş formu, ebeveyn astım yönetimi öz-yeterlilik ölçeği, zarit bakım veren yükü ölçeği ve aile apgar ölçeğidir. Tüm veriler 1 Nisan 2016-1 Ekim 2016 tarihleri arasında toplanmış, nitel veriler ise nicel verileri desteklemek için kullanılmıştır. Aynı zamanda nicel veriler SPSS 20 (Sosyal Bilimler için İstatistik Paket Programı) yazılımı aracılığı ile nitel veriler de son safhada MAXQDA 11 nitel analiz programında işlenmiştir. Katılımcıların büyük çoğunluğu yaşamlarının genç yetişkinlik dönemlerinde olup ortalama iki çocuklu, orta öğretim düzeyinde eğitime ve orta-alt gelir seviyesine sahip bakım veren annelerdir. Bakım veren annelerin ve eşlerinin üçte birinden fazla önemli bir kısmı astımlı çocukla ortak alanlarda sigara tüketmektedir. Bakım veren anneler en yüksek sosyal desteği aile ve arkadaşlarından sağlarken orta derece/düzey de bakım yükü ve aile işlevselliğine sahiptir. Öte yandan bakım veren annelerin astım yönetimi öz yeterlilik düzeyleri ortanın üstünde yer alırken yeterince yüksek bulunmamaktadır. Aile desteği ile Aile APGAR, arkadaş desteği ile Algılanan Sosyal Destek, atakları önleme ve atak yönetimi ile Ebeveyn Astım Yönetimi Öz Yeterlilik puanları arasında pozitif yönlü kuvvetli ilişkiler bulunmaktadır. Ebeveyn astım yönetimini en iyi yordayan değişken biyolojik ve sosyal etmenlerin yer aldığı modelleme, ikinci yordayıcı bakım yükü, üçüncüsü aile işlevselliğinden memnun olma durumu, son değişken ise algılanan sosyal destektir. Öyleki; bakım yükü, aile işlevselliğinden memnun olma durumu ve algılanan sosyal desteğin psikososyal faktörler tanımlaması ile yordayıcı olarak yer aldığı biyopsikososyal modelleme ebeveyn astım yönetimi öz yeterlilik düzeyinin üçte birinden fazlasını açıklama yetisine sahiptir. Araştırma sonuçları, bakım veren annelerin ebeveyn astım yönetimi öz yeterlilik düzeylerinin büyük oranda biyolojik ve psikososyal özellikleri ile bağlantılı olduğuna ilişkin varsayımı güçlendirmiştir. Araştırmanın sonucunda biyopsikososyal model temelinde ekosistem yaklaşımı kullanılarak “Bakım Verene Yönelik Astım Psikososyal Destek Müdahale Model Önerisi ve Uygulama Alanı” ile yeni bin yılda sosyal hizmet mesleğine özgü postmodern bir bakış açısı sunulmuştur