XVI. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA İSTANBUL'UN EKMEĞİ: İLLE SOMUN

In early era of Ottoman Empire, the bread was “indispensibly” necessary food for rulers, ordinary people, soldiers, tradesmen and slaves. Because of this, the scarcity of bread deeply affected all the spheres of life. The Little Ice Age which influenced the Mediterranen basin at the end of the 16th century is usually associated with arid climate. At these years, the precipitation was extremely fluctuating causing drought or flood. As a result of this, paucity of wheat had emerged across Mediterranean basin including Ottoman terrain. The Ottoman Empire whose economy mainly based on grain production had falled into a agricultural crisis. The impacts of this crisis were mainly seen in the agricultural life. The peasants had migrated to the cities as a result of the pressures coming from bad climate, increasing taxes and especially the Celali Rebellions. The migrants had created a double pressure on the bread crisis in the cities, they left the agricultural land so caused decreasing agricultural production, at the same time they caused increasing consumption of bread in the cities. The severe drought had caused long periods of famine, an increase in uncultivated agricultural land, increasing taxes, outbreak of epidemic diseases, disasters, and long lasting and costly wars, these events triggered smuggling, brigandage and irregularity, all these events were reflected to İstanbul as “subsistence shortage” Although the capital city, which was dependent on the other cities, had the priority of provision, it continued to be negatively affected from the problems of other regions. The climate crisis that deeply affected the Ottoman terrain is reflected to Istanbul Court Records as scarce bread. It is seen in the Istanbul court records that there is a decrease in the quality and weight of the bread in the peak times of the crisis.Erken Modern Dönem Osmanlı Devleti’nde ekmek yöneticiler, sıradan insanlar, askerler, tüccarlar ve köleler için “illa” gerekli olan bir besindir. Bu nedenle yokluğu, hayatın tamamına yansıyacak derin izler bırakmıştır. On altıncı yüzyılın sonlarında Akdeniz havzasını etkisi altına alan Küçük Buzul Çağı, genel olarak kurak bir iklimi çağrıştırır. Bu yıllarda yağmurlar, bazen kuraklığa neden olacak kadar az, bazen de sele neden olacak kadar aşırı yağıyordu. Bunun sonucunda Osmanlı coğrafyasını da içine alacak şekilde Akdeniz’de buğday darlıkları yaşanmaya başladı. Bir tahıl imparatorluğu olan Osmanlılar, tarımsal bir krize düştüler. Bu tarımsal kriz, özellikle kırsal hayatta kendini göstermiştir. İklimin, savaşların, artan vergilerin ve özellikle Celali İsyanlarının baskısını üzerinde hisseden köylüler, topraklarını terk ederek şehirlere göç ettiler. Göçle gelen bu insanlar, bir yandan tarım arazilerini boş bırakarak üretimin azalmasına, öte yandan şehirlere yerleşerek tüketimin artmasına neden olarak şehirlerde çift yönlü bir baskı yarattılar. Yaygın kuraklığın Anadolu ve Rumeli topraklarında neden olduğu uzun süreli kıtlıklar, tarım arazilerinin boş kalması, vergilerin artması, salgınlar, afetler, uzun süren maliyetli savaşlar ve bunların tetiklediği kaçakçılık, eşkıyalık ve usulsüzlük olayları İstanbul’a iaşe darlığı olarak yansıdı. Dışarıya bağımlı olan başkent, iaşede alım önceliğine sahip olsa da başka bölgelerde yaşanan olumsuzluklardan etkilenmeye devam etti. Osmanlı coğrafyasında derin izler bırakan iklim krizi nüfusu artan, iaşesi zora giren İstanbul’un sicillerine eksik ekmek olarak yansımıştır. Krizin yoğunlaştığı dönemlerde İstanbul sicillerinde, ekmeğin kalitesinde ve gramajında düşüş gözlenmektedir