Utracone w naśladowaniu: Stanisław Barańczak i pastiszyści

Obfitość i bogactwo kształtów i form wierszowych, struktur rytmiczno-wersyfikacyjnych, gatunków, pomysłów na wiersz Stanisława Barańczaka idzie w parze z ich niezwykłą wyrazistością, która pozwala z daleka rozpoznawać wszelkie niemal przejawy fenomenu jego poezji. Dość wcześnie rozpoczęty w jego wypadku proces krystalizacji autorskiej poetyki zaowocował nadaniem jej sankcji znaczeniowego i stylistycznego autorytetu. Poeta w kolejnych tomach stara się oczywiście umykać bezlitosnemu prawu stereotypu własnej twórczości, który jednakowoż paradoksalnie z każdym tomem, chcąc nie chcąc, sam utrwala. W szkicu omówione zostały trzy przypadki naśladowania poetyki Stanisława Barańczaka, które, pomimo swojej różnorodności, są dowodem jej siły i atrakcyjności. Analiza objęła wiersze Tadeusza Żukowskiego, Jacka Podsiadły i Bronisława Maja. Autorytet Barańczakowego wzorca potwierdzają zachowania artystyczne także innych twórców, które możemy obserwować w rozległej skali: od bliskich epigoństwu przez hołdowniczo-polemiczne po próby aktywnej kontynuacji. Warto nadmienić, że autorzy, w których wierszach obserwowaliśmy proces petryfikacji wzoru-stereotypu twórczości Barańczaka dysponowali przed wejściem na ścieżkę naśladownictwa własnymi oryginalnymi poetykami, w dodatku skrajnie różnymi. Żukowski, Podsiadło i Maj nie „mówiący Barańczakiem” posługują się wszakże trzema różnymi językami poetyckimi.Balbus S., Między stylami. Kraków 1996; Barańczak S., Podróż zimowa. Poznań 1994; Barańczak S., Przed i po. Londyn 1988; Barańczak S., Tablica z Macondo. Londyn 1990; Barańczak S., Atlantyda i inne wiersze z lat 1981-1985. Londyn 1986; Barańczak S., Widokówka z tego świata i inne rymy z lat 1986-1988. Paryż 1988; Bloom H., Lęk przed wpływem. Teoria poezji. Tłum. A. Bielik–Robson, M. Szuster. Kraków 2002; Dembińska–Pawelec J., Światy możliwe w poezji Stanisława Barańczaka. Katowice 1999; Kwiatkowski J., Magia poezji. Kraków 1995; Maj B., Elegie, treny, sny. Kraków 2003; Nieukerken Van A., Ironiczny konceptyzm. Nowoczesna polska poezja metafizyczna w kontekście anglosaskiego modernizmu. Kraków 1998; Nyczek T., „Jakieś Ty”. „Zeszyty Literackie” nr 27, 1989; Pawelec D., Od kołysanki do trenów. Z hermeneutyki form poetyckich. Katowice 2006; Podsiadło J., Abecadło (1). „Lampa” nr 5 (14), maj 2005; Podsiadło J., niczyje, boskie. Kraków – Warszawa 1998; Praz M., Mnemozyne. Rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych. Tłum. W. Jekiel. Warszawa 1981; Słownik terminów literackich. Red. J. Sławiński. Wrocław 1988; Stala M., Chwile pewności. 20 szkiców o poezji i krytyce. Kraków 1991; Śliwiński P., Ku arcydziełu. W: Poznańskie Studia Polonistyczne. Barańczak – poeta lector. Seria Literacka VI (XXVI). Poznań 1999; Żukowski T., Księga listów. Szczecin 1988