Agrarian Reform in Second Polish Republic

Ustawa z 1920 roku przewidywała parcelację przymusową majątków ziemskich i przekazywanie ziemi chłopom za połowę ceny rynkowej. Przeszkodą w jej realizacji stał się zapis w konstytucji z 1921 roku o nienaruszalności własności prywatnej. Dopiero ustawa z 1925 roku, przewidująca sprzedaż rozparcelowanej ziemi po cenie rynkowej, mogła być uznana za zgodną z konstytucją. Dwa zasadnicze czynniki warunkowały realizację reformy rolnej, poczynając od 1926 roku – cena ziemi i popyt na ziemię. Profesor Witold Staniewicz, kierując Ministerstwem Reform Rolnych w latach 1926-1930, nadał reformie charakter dwuczłonowy: obok parcelacji majątków, intensywnie była prowadzona komasacja ziemi w gospodarstwach chłopskich. Parcelację traktował on jako czynnik skłaniający mieszkańców wsi do przestrzennego uporządkowania gruntów. Reforma miała być długotrwałym procesem parcelacji majątków i komasacji ziemi chłopskiej. Można ją porównać z reformą uwłaszczeniową w zaborze pruskim w XIX wieku. Istota reformy rolnej w II Rzeczypospolitej polegała na wzmacnianiu gospodarstw rodzinnych w dłuższej perspektywie. Temu służyła ziemia z rozparcelowanych majątków oraz komasacja ziemi we wsiach.The Act of 1920 provided for compulsory subdivision of estates and transfer of land to the peasantry at half the market price. An obstacle to the implementation of the law was the constitutional clause of the inviolability of private property passed in 1921. It was only the Act of 1925, providing for the sale of land at market price, that was deemed to be compatible with the Constitution. Two essential factors influenced the implementation of the agrarian reform of 1926: the price of land and the demand for land. Professor Witold Staniewicz, the Minister of Agrarian Reform in the years 1926-1930, divided the reform into two stages: besides the breaking up of estates, intense accumulation of land in peasant farms was undertaken. He regarded the subdivision of estates as a factor conducive to the change of spatial arrangement of lands. The reform was to involve a lengthy process of parcellation of estates and land regrouping. It is possible to compare it with the reform of enfranchisement in the Prussian Partition in the nineteenth century. The essence of the land reform in the Second Polish Republic was a long-term strengthening of family farms.majewska@uwb.edu.plWydział Ekonomii i Zarządzania, Uniwersytet w BiałymstokuBrzoza Cz., Sowa A. L., 2006, Historia Polski 1918-1945, Wydawnictwo Literackie, Kraków.Głosy w sprawie reformy rolnej, 1925, Warszawa.Grabski W., 1987, Wybór pism, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.Hołówko T., 1919, Ziemianie, PPS, Warszawa.Mały Rocznik Statystyczny, 1939, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa.Mieszczankowski M., 1960, Struktura agrarna Polski międzywojennej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.Mieszczankowski M., 1983, Rolnictwo II Rzeczypospolitej, „Książka i Wiedza”, Warszawa.Morawski W., 2011, Dzieje gospodarcze Polski, Wydawnictwo Difin, Warszawa.Noniewicz Cz., 1996, Rozwój gospodarki chłopskiej, Wydział Ekonomiczny Filli Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, Białystok.Okołowicz Z., 1935, Akcja scaleniowa, „Polska Gospodarcza”, 1935, z. 49.Radwan J., 1938, Zagadnienie scalania gospodarstw wiejskich w Polsce, Towarzystwo Oświaty Rolniczej, Warszawa.Skodlarski J., 2007, Zarys historii gospodarczej Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.Staniewicz W., 1928, O nowy program agrarny w Polsce i jego wykonanie, Warszawa.Staniewicz W., 1930, Dwa lata dalszej pracy nad przebudową ustroju rolnego w Polsce, Towarzystwo Oświaty Rolniczej, Wilno.Styś W., 1934, Rozdrobnienia gruntów chłopskich w byłym zaborze austriackim od roku 1787 do 1931, Nakładem Towarzystwa Naukowego, Lwów.Styś W., 1936, Wpływ uprzemysłowienia na ustrój rolny, Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Lwów.Styś W., 1947, Drogi postępu gospodarczego wsi. Studium szczegółowe na przykładzie zbiorowości próbnej wsi Husowa, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław.Ustawa z dnia 28 grudnia 1925 roku o wykonaniu reformy rolnej, Dz. U. RP, 1926, Nr 1, poz. 1.76-826(84)768