Pozycja kobiety w życiu społecznym w świetle myśli politycznej Stronnictwa Narodowego

In the interwar period, National Democracy (ND) journalists presented their own views regarding the postulates of the emerging feminist movement of that time. Women’s position in social life was perceived in terms of the Catholic Church’s teaching. ND journalists followed the existing stereotypes regarding femininity and masculinity patterns. They advocated the traditional role of women in the social domain. According to ND journalists, the rejection of this traditional model could have had a destructive impact on the entire national community. Therefore, women striving to get away from the traditional image, willing to devote themselves to a professional career at the cost of their family life, were perceived in a particularly negative way. In the public discourse on femininity, National Democracy took the conservative standpoint, which is also shared by representatives of modern national and nationalistic thought in Poland.W okresie międzywojennym publicyści Narodowej Demokracji zaprezentowali własne stanowisko wobec postulatów kształtującego się wówczas ruchu feministycznego. Pozycję kobiety w życiu społecznym pojmowano zgodnie z wytycznymi Kościoła katolickiego. Publicyści endeccy akceptowali istniejące stereotypy określające wzorce kobiecości i męskości. Opowiadano się za tradycyjną rolą kobiety w życiu społecznym. Zdaniem publicystów endeckich odrzucenie tradycyjnego modelu mogło destrukcyjnie wpłynąć na całą wspólnotę narodową. Szczególnie negatywnie postrzegano kobiety, które odbiegały od tradycyjnego wizerunku i poświęcały się karierze zawodowej kosztem życia rodzinnego. W dyskursie publicznym dotyczącym kwestii kobiecej Narodowa Demokracja zajmowała stanowisko konserwatywne. Tożsame stanowisko zajmują przedstawiciele współczesnej myśli narodowej i nacjonalistycznej w Polsce.The publication was financed from the National Science Centre resources granted under Decision No. DEC-2013/09/B/HS5/00016. Tekst został opracowany w ramach projektu badawczego „Myśl polityczna Stronnictwa Narodowego (1928–1939)” finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki na podstawie decyzji numer DEC-2013/09/B/HS5/00016.dawidowicz.aneta@gmail.comAneta Dawidowicz – doktor habilitowana w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie nauki o polityce, doktor nauk humanistycznych w zakresie nauki o polityce, zatrudniona na stanowisku adiunkta w Zakładzie Myśli Politycznej na Wydziale Politologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół polskiej myśli politycznej, biografistyki, historii prasy, publicystyki politycznej, komunikowania politycznego. Jest autorką publikacji książkowych i artykułów naukowych. Do najważniejszych publikacji należy zaliczyć monografie książkowe Zygmunt Balicki (1858–1916). Działacz i teoretyk polskiego nacjonalizmu (Wydawnictwo Naukowe NOMOS, Kraków 2006, ss. 302) oraz Stronnictwo Narodowe 1928–1939. Wspólnota ideału czy alternacja koncepcji (Wydawnictwo UMCS, Lublin 2017, ss. 409).Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w LublinieThe Scientific Library of the Polish Academy of Sciences and the Polish Academy of Learning in Kraków, Józef Zieliński’s files, materials dealing with the history of the National Party. The organisation and propaganda between 1928 and 1939, statutes, regulations, instructions and papers. A political pamphlet. 4 „Lista Narodowa staje do wyborów aby wywalczyć Narodowi Polskiemu prawo gospodarza we własnym państwie” [The National List stands for election to fight for the right of the Polish Nation to be hosts in their own country], mf. 1448, ref. 7820.A.A., Wychowanie narodowe. Sprawa wykształcenia kobiet [National education. The issue of women’s education], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1929, No. 17, p. 267.Babiński Julian, Obiady czwartkowe. Kompleks p. Krzywickiej [Thursday dinners. Ms Krzywicka’s complex], „Merkuriusz Polski Ordynaryjny” [The Polish Mercury Ordinary] 1934, No. 8, pp. 18–19.Dmowski Roman, Ludzie potrzebni [The needed people], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1933, No. 54, p. 813.Doboszyński Adam, O odsetkach [About interest], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1933, No. 29, pp. 415–417.Frycz Karol Stefan, Na widowni [In the audience], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1936, No. 48, p. 757.Frycz Karol Stefan, Pozytywizm [Positivism], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1934, No. 41, pp. 594–596.Giertych Jędrzej, Nacjonalizm chrześcijański [Christian nationalism], Stuttgart 1948.Giertych Jędrzej, Po wyborach w Łodzi. Obserwacje i wnioski [The Łódź election. Observations and conclusions], Warsaw 1936.Giertych Jędrzej, Polski Obóz Narodowy [The Polish National Party], London 1977.Mosdorf Jan, W młodzieży nadzieja Polski [Poland’s hope lies in the youth], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1933, No. 15, pp. 193–194.Nowaczyński Adolf, Ofensywa. Donna Krzywicka [The Offensive. Donna Krzywicka], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1932, No. 31, pp. 458–459.Nowaczyński Adolf, Ofensywa. Safona z Y.P.S.U. [The Offensive. Safona from Y.P.S.U.], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1933, No. 27, p. 399.Raczkowski Zygmunt, Ludzie bezdomni [The homeless], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1931, No. 26, pp. 338–340.Rembieliński Jan, Emancypacja od… feminizmu [Emancipation from… feminism], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1933, No. 29, p. 422.Rybarski Roman, O państwie policyjnym [About the surveillance State], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1933, No. 20, pp. 273–275.Świętochowski Aleksander, Liberum veto, „Myśl Narodowa” [National Thought] 1929, No. 8, pp. 121–122.Tydzień propagandy trzeźwości [Sobriety propaganda week], „Głos Lubelski” [The Lublin Voice] 1930, No. 19, p. 5.Viator, Mistyka demokratyczna [Democratic mystique], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1929, No. 18, p. 275.Wasilewski Z., Na widowni [In the audience], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1937, No. 36, p. 568.Wasiutyński Wojciech, Najmłodsze pokolenie przez pryzmat “Myśli nowoczesnego Polaka” [The youngest generation seen through the prism of the modern Pole’s thought], „Myśl Narodowa” [National Thought] 1931, No. 40, p. 112.Niklewiczowa Maria, Pan Roman. Wspomnienia o Romanie Dmowskim [Sir Roman. Recollections of Roman Dmowski], Warsaw : Znak, 2001, ISBN: 978-83-880-6756-3.Dawidowicz Aneta, Dorobek historiografii ruchu narodowego w Polsce. Stan badań [The Polish national movement’s historiography achievements. The status of research], [in:] Myśl polityczna w społeczeństwie informacyjnym [Political thought in the information society], scientific ed. Ewa Maj, Eleonora Kirwiel, Ewelina Podgajna, Lublin : Wydawnictwo UMCS, 2015, pp. 425–446.Gawin Magdalena, Planowanie rodziny – hasła i rzeczywistość [Family planning – slogans vs. reality], [in:] Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej [Equal rights and unequal opportunities. Women in interwar Poland], ed. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Warsaw : Wydawnictwo DiG, 2000, pp. 221–239.Gawin Magdalena, Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego (1880–1952) [Race and modernity. The history of the Polish eugenics movement (1880–1952)], Warsaw : Neriton, 2003, ISBN 83-88973-57-6.Gołdyn Piotr, Maria Holder-Eggerowa i jej zaangażowanie w ratowanie kobiet zagrożonych prostytucją [Maria Holder-Eggerowa and her attempts at saving women threatened with prostitution], [in:] Roman Dmowski i jego współpracownicy [Roman Dmowski and his collaborators], ed. Marek Białokur, Mariusz Patelski, Andrzej Szczepanik, Toruń : Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008, pp. 278–288.Kałwa Dobrochna, Głosy kobiet w sprawie planowania rodziny w świetle prasy z lat 1929–1932 [Female voices regarding family planning in the light of press articles dated 1929–1932], [in:] Kobieta i kultura życia codziennego wiek XIX i XX [Women and the culture of everyday life in the 19th and 20th centuries], ed. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Warsaw : Wydawnictwo DiG, 1997, pp. 123–132.Kawalec Krzysztof, Roman Dmowski 1864–1939. Wrocław–Warsaw—Kraków : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, ISBN 83-04-04565-6.Kępa Ewa, Patriotyzm kobiet – ewolucja i przeobrażenia Matki Polki w kulturze współczesnej [Women’s patriotism – evolution and transitions of the Mother-Pole in the contemporary culture], [in:] Patriotyzm a wychowanie [Patriotism vs. education], ed. Elwira Jolanta Kryńska, Joanna Dąbrowska, Agnieszka Szarkowska, Urszula Wróblewska, Białystok : Trans Humana, 2009, pp. 556–566.Kraft Claudia, Państwo wobec rodziny – polityka państw europejskich w XIX i XX wieku – Polska na tle europejskim [The State towards the family – the policies of European countries in the 19th and 20th centuries], [in:] Rodzina – prywatność – intymność. Dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim [Family – privacy – intimacy. The history of the Polish family in the European context], ed. Dobrochna Kałwa, Adam Walaszek, Anna Żarnowska, Warsaw : Instytut Historii PAN, Instytut Historyczny UW, 2005, pp. 105–121.Krzywicka Irena, Kontrola współczesności. Wybór międzywojennej publicystyki społecznej i literackiej z lat 1924–1939 [Contemporariness under control. A selection of interwar social and literary articles dated 1924–1939], gathered and supplemented with introductory remarks by Agata Zawiszewska, Warsaw : Fundacja Feminoteka, 2008, ISBN: 9788362206643.Maj Ewa, Myśl narodowa i nacjonalistyczna [National and nationalist thought], [in:] Myśl polityczna w Polsce po 1989 roku. Wybrane nurty ideowe [Political thought in Poland after 1989. Selected ideological trends], ed. Ewa Maj, Alicja Wójcik, Lublin : Wydawnictwo UMCS, 2008, pp. 116–126.Maj Ewa, Pojęcie narodu i jego derywaty w publicystyce Związku Ludowo-Narodowego [The notion of the nation and its derivative in Popular National Union’s journalistic writing], [in:] Religia. Polityka. Naród. Studia nad współczesną myślą polityczną [Religion. Nation. Studies on thecontemporary political thought], ed. Rafał Łętocha, Kraków : NOMOS, 2010, pp. 238–247.Maj Ewa, Związek Ludowo-Narodowy 1919–1939. Studium z dziejów myśli narodowej [The Popular National Union 1919–1939. A study of the history of national thought], Lublin : Wydawnictwo UMCS, 2000, ISBN: 83-227-1585-4.Niklewska Jolanta, Roman Dmowski i kobiety w świetle jego korespondencji z lat 1915–1920 [Roman Dmowski and women in the light of his correspondence dated 1915–1920], [in:] Archiwum Narodowej Demokracji [The National Democracy archive], Vol. 1, ed. Jan Engelgard, Maciej Motas, Warsaw : Wydawnictwo Myśl Polska, 2013, pp. 67–92.Nowak Anna, Wójcik Mirosław, Kobieta w rodzinie w II Rzeczypospolitej i współcześnie [A woman in a family in the Second Republic of Poland and now], Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2000, ISBN 8322609159.Radomski Grzegorz, Feminizm jest nam obcy. Kwestia kobieca w publicystyce Narodowej Demokracji w okresie międzywojennym [Feminism remains strange to us. Women’s issues in the journalistic writing of the National Democracy in the interwar period], [in:] Narodowa Demokracja XIX–XXI wiek (Koncepcje – ludzie – działalność) [The National Democracy in the 19th–20th centuries (Concepts – people – activities)], ed. Tomasz Sikorski, Adam Wątor, Szczecin : Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Szczecińskiego, 2008, pp. 176–177.Śliwa Michał, Wzorzec osobowy kobiety – socjalistki w Polsce [A personal pattern of a socialist woman in Poland], [in:] Kobiety i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku [Women and education in the Polish land in the 19th and 20th centuries], Vol. 2, Part 1, ed. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Warsaw : Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, 1992, pp. 231–232.Żarnowski Janusz, Rodzina w czasach cywilizacyjnego przyspieszenia: Europa i Polska 1918–1989 [Family in the times of civilisation acceleration: Europe and Poland 1918–1989], [in:] Rodzina – prywatność – intymność. Dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim [Family – privacy – intimacy. The history of the Polish family in the European context], ed. Dobrochna Kałwa, Adam Walaszek, Anna Żarnowska, Warsaw : Wydawnictwo DiG, 2005, pp. 37–58.2(5)799