Kawasaki’s Rose and The Mole. Two Film Faces of Lustration

Piotr Pomostowski, Katedra Filmu, Telewizji i Nowych Mediów UAM, „Czeski błąd” i polski „Kret”. O różnych filmowych obliczach lustracji, Kawasaki’s Rose and The Mole. Two Film Faces of Lustration, „Images” 2012, vol. XI: (Re)imagining the Past, red. A. Mrozewicz i J. Czaja, nr 20, s. 83-92, ISSN 1731-450x, język: polskiThe issue of settling accounts with modern history is a topic often taken up in contemporary Polish cinematography. The delicate and intriguing problems of lustration, memory, guilt, and forgiveness are, however, not only a Polish concern. In 2009, Kawasaki’s Rose, directed by Jan Hřebejku, was presented during the Berlinale. Almost a year later, Rafael Lewandowski’s debut film The Mole was released in Polish cinemas. Both the Czech and the Polish productions constitute attempts at facing the embarrassing problem faced by Poles and Czechs in terms of the problems mentioned above. A closer look at the phenomenon, viewed from two different perspectives (Polish in The Mole and Czech in Kawasaki’s Rose), provides a particularly interesting angle for analyzing this subject. In the article, the works of Rafael Lewandowski and Jan Hřebejk are compared in an effort to answer the question of what image of society emerges from these films. How do different historical and cultural conditions influence the process of shaping people’s attitudes in the face of similar problems. The author performs a film study analysis on these works, based on interviews with their authors and important reviews of them. Literary works that are topically connected with them, including Revised Edition by Péter Esterházy and The Curtain by Milan Kundera, constitute an essential context.Kwestia rozliczenia z historią najnowszą to temat, który we współczesnym kinie polskim pojawia się nader często. Tyle delikatny, co niezwykle frapujący problem lustracji, pamięci, winy i przebaczenia to jednak nie tylko „polskie” zmartwienie. W 2009 roku na Berlinale zostaje zaprezentowany Czeski błąd Jana Hřebejku, niespełna rok później na ekrany polskich kin wchodzi debiutancki film Rafaela Lewandowskiego Kret. Zarówno czeska, jak i polska produkcja to próba zmierzenia się z wyżej wymienionymi wstydliwymi problemami Polaków i Czechów. Bliższe przyjrzenie się temu zjawisku, widzianemu z dwóch różnych perspektyw (polskiej w Krecie i czeskiej w Czeskim błędzie), wydaje się stanowić niezwykle ciekawy temat badawczy. Autor artykułu, zestawiając ze sobą obrazy Rafaela Lewandowskiego i Jana Hřebejka, poszukuje odpowiedzi na pytania, jaki obraz społeczeństwa, polskiego w Krecie i czeskiego w Czeskim błędzie, wyłania się z ich filmów. Jak różne uwarunkowania historyczno-kulturowe wpływają na kształtowanie się postaw w obliczu podobnych problemów. W artykule, autor dokonuje filmoznawczej analizy przywołanych powyżej tytułów w oparciu o wywiady z ich twórcami oraz ważniejsze recenzje obu omawianych obrazów. Istotny kontekst stanowią również dzieła literackie tematycznie z nimi powiązane: Wydanie poprawione Pétera Esterházy'ego oraz Zasłona Milana Kundery. Analiza filmu Kret Rafaela Lewandowskiego oraz Czeskiego błędu Jana Hřebejka pod kątem tematycznym i zestawienie obu filmów wykazały, że obrazy polskiego i czeskiego społeczeństwa w nich ukazane, w znacznym stopniu się od siebie różnią. Przesłanki historyczno-kulturowe mają znamienny wpływ na kształtowanie się obu postaw, zwłaszcza jeśli chodzi o kwestię przebaczenia. Podobny problem przedstawiony z perspektywy dwóch różnych środkowoeuropejskich kinematografii rysuje się zgoła inaczej, istotny jest jednak fakt zwrócenia nań uwagi przez twórców niemalże w tym samym czasie