Doğu Karadeniz Bölgesi, Artvin yöresi, yapraklı ve iğne yapraklı ormanlarının ölü örtü kütle azalma oranları: ölü örtünün kimyasal yapısının, mikroiklim ve toprak özelliklerinin ayrışma ile olan ilişkisi

Plant litter decomposition is controlled by both biotic and abiotic factors. It has been widely hypothesized that litter quality and climatic and soil conditions regulate decomposition. The present study examined the decomposition of native forest tree litter on 2 aspects (the north and the south) and at 3 altitudes (top, middle, and bottom) on each aspect in Artvin province to determine the influence of litter quality, microclimate, and soil characteristics on the rate of decomposition. A litter-bag experiment was performed using beech, oak, fir, and pine litter. The litter bags were placed on the north- and south-facing sites and at 3 altitudes on each aspect and were sampled every 6 months for 2 years. The dominant rate-regulating factor on the litter mass loss rates was found to be the lignin concentration of the litter. The litter from oak and pine contained relatively low lignin levels, and these litter types exhibited significantly faster rates of decay than the highly lignified beech and fir litter. The litter placed on the north-facing site decomposed much faster compared to the south-facing site, and the litter placed at the top altitude on each aspect showed the lowest decay rates compared to either the bottom or middle position throughout the study period. The microclimate and soil characteristics also helped to explain the variation in the litter mass losses, but their effects were less and also showed variations according to the aspects. On the north-facing sites, behind the initial lignin concentration, the litter decomposition was limited by actual evapotranspiration (AET), whereas on the south-facing sites the limiting factor on litter decomposition was soil temperature. However, when the 2 aspects were considered together, lignin concentrations and soil respiration rates were found to be better predictors of the mass loss rates in these forest ecosystems.Ölü örtü ayrışması hem biyotik hem de biyotik olmayan faktörler tarafından kontrol edilmektedir. Ölü örtü ayrışması genel olarak, ölü örtünün kimyasal yapısı ve ortamın iklim ve toprak şartları tarafından kontrol edilmektedir. Buradaki çalışmamızda ise, Artvin yöresinde, farklı bakı ve yükseltide yayılış gösteren doğal ormanlık alanlarda yaygın olarak yetişen bazı ağaç türlerinin yaprak ölü örtülerinin ayrışma oranları çalışılarak, ölü örtü ayrışmasında materyalin kimyasal yapısının, ayrışma ortamının mikroiklim şartlarının ve toprak özelliklerinin etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Arazi ortamında ölü örtü ayrışma deneyi için kayın, meşe, göknar ve sarıçam türlerinin yaprak ölü örtüleri kullanılmıştır. Arazide ölü örtü ayrışmasını araştırmak için, özel olarak hazırlanan ölü örtü torbaları (litter bags) içerisine konulan yaprak ölü örtü örneklerinin (yaprak yada ibre), iki farklı bakıya (kuzey ve güney) ve her bir bakının üç farklı yükseltisine (üst, orta, ve alt) yerleştirilmesiyle başlamış ve daha sonra her 6 ayda bir arazi örneklemesi yapılarak 2 yıl süreyle takip edilmiştir. Sonuçlar ölü örtü ayrışmasını etkileyen en baskın faktörün, ayrışan materyalin başlangıçta içerdiği lignin değerinin olduğunu göstermiştir. Yaprak ölü örtüsünde daha az lignin içeren meşe ve sarıçam türleri yapısında daha fazla lignin içeren kayın ve göknar türlerine göre daha hızlı ayrışmıştır. Türlerin yaprak ölü örtüleri bakıya gore karşılaştırıldığında en hızlı ayrışma kuzey bakıda, yükseltiye göre karşılaştırıldığında ise en hızlı ayrışma alt yükseltilerde gerçekleşmiştir. Mikroiklim ve toprak özellikleri, bakıya göre farklılık göstermekle birlikte, ayrışma üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Kuzey bakıda, gerçek evapotranspirasyon ayrışmayı sınırlarken, güney bakıda toprak sıcaklığının etkili olduğu bulunmuştur. Her iki bakı da dikkate alındığında ise ölü örtü ayrışması üzerinde ayrışan materyalin içerdiği lignin miktarının ve ayrışmanın gerçekleştiği ortamın toprak solunum oranının ölü örtü ayrışma oranları üzerinde belirliyici faktörler olduğu ortaya konulmuştur