Elementy prawnonaturalne w stosowaniu Konstytucji RP [Natural-Law Elements in Application of the Constitution of the Republic of Poland]

Recognizing inherent and inalienable nature of dignity and universality of certain values, the Constitution of the Republic of Poland, introduces to the foundations of Polish legal system some elements of natural law which may be used for application of the Basic Law. Constitutional recognition of these elements only makes sense on the assumption of their cognizability. Therefore, as an important element of constitutional concept of natural law is taken the recognition of the argument of cognitivism according to which moral assessments may have the nature of judgments and truth qualification (they may be true or false). In the course of application of the constitution, norms of natural-law character and natural-law justification. Since dignity and the essence of freedoms and rights based on dignity are the only inviolable values recognized by the constitution, the arguments of natural law lead to a far-going reinterpretation of constitutional norms. The norm of natural law protecting inviolable values will have precedence in the event of collision with norms protecting other values, also with constitutional norms. Even if such a norm is formulated on the basis of the provisions of the constitution, in fact natural law is given higher rank than elements based only on enacted law. Despite that, reliability of a legally established order does not seem to be radically endangered. Konstytucja RP uznając przyrodzoność i niezbywalność godności oraz uniwersalność niektórych wartości, wprowadza do podstaw całego polskiego systemu prawnego elementy prawnonaturalne, które mogą być wykorzystane w stosowaniu konstytucji. Konstytucyjne uznanie takich elementów ma sens przy założeniu ich poznawalności, stąd istotnym elementem konstytucyjnej koncepcji prawa naturalnego jest uznanie tezy kognitywizmu głoszącej, że oceny moralne mogą mieć charakter sądów i kwalifikację prawdziwościową – mogą być prawdziwe lub fałszywe. W procesie stosowania konstytucji mogą być formułowane normy o charakterze prawnonaturalnym oraz uzasadnienia prawnonaturalne. Ponieważ jedynymi wartościami uznanymi w konstytucji za nienaruszalne jest godność oraz istota wolności i praw, których godność jest źródłem, argumentacja prawnonaturalna może prowadzić do daleko idącej reinterpretacji norm konstytucyjnych. Norma prawnonaturalna chroniąca warunki konieczne poszanowania godności lub istoty wolności i praw będzie miała pierwszeństwo w razie kolizji z normami chroniącymi inne wartości, także z normami konstytucyjnymi. Choć norma taka będzie formułowana na podstawie przepisów konstytucji, to jednak faktycznie prawo naturalne uzyskuje wyższą rangę od elementów opartych jedynie na stanowieniu. Mimo tego bezpieczeństwo prawne nie wydaje się być radykalnie zagrożone. O prawnonaturalnym charakterze normy i uzasadnienia decyduje oparcie w ocenach moralnych, które pretendują do bycia sądami, do bycia prawdziwymi lub fałszywymi. Z punktu widzenia stosowania konstytucji i wymogu intersubiektywnej komunikowalności i kontrolowalności dookreślania treści prawnonaturalnych, dla nadania ocenom charakteru sądów istotny jest kształt procedur i argumentacji prowadzących do tego dookreślenia. Powinny to być procedury i argumentacja typowe dla dyskursu mającego na celu sformułowanie prawdziwych sądów. Maksymalizowana powinna być dyskursywność takich procedur, a podstawą rozstrzygnięcia powinien być, jeśli to tylko możliwe, konsens. Nie mogą być uważane za rozstrzygające argumenty odwołujące się do woli indywidualnej lub zbiorowej, reakcji emocjonalnych, stopnia rozpowszechnienia danej oceny czy do tradycji kulturowej