Makroekonomik değişkenlerin İMKB endeksi üzerindeki etkilerinin istatistiksel ve ekonometrik açıdan irdelenmesi

Makroekonomik değişkenler ile hisse senedi getirileri arasındaki ilişkilerin araştırılması ilgi gören bir konu olup, günümüze kadar yapılan çalışmalar ve öne sürülen teorik bilgiler de bu fikri hep güncel kılmıştır. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde elde edilen modellerin güvenilir olabilmesi için yapısal kırılmaların da incelenmesi gereklidir. Verilerdeki ani değişiklikler elde edilen modellerin güvenilirliğini etkilemekte dolayısıyla kullanım zorluğu yaratmaktadır.Bu çalışmada, birinci bölümde makro ekonomi, makroekonomik değişkenler ve bunların endeks üzerindeki etkileri teorik olarak incelenmiştir. İkinci bölümde ise çalışmada kullanılan yöntemler açıklanmıştır. Bu bölümde önce faktör analizi ve kullanım alanları, daha sonra ise, regresyon analizi ve kullanım alanları irdelenmiş ve bu tezdeki yerleri açıklanmıştır. Son olarak incelenen bu ilişkiler model haline getirilerek analiz edilmiştir. Çok değişkenle çalışmak zahmetli olduğundan ve modelde bir çok yanlışı beraberinde getirdiğinden, eldeki değişkenler faktör analizine sokularak daha az sayıda anlamlı faktör elde edilmeye çalışılmıştır. Amaç anlamlı model bulma olduğuna göre, önce belirli testler ile hangi değişkenlerin anlamlı olduğu saptanmış, sonra ise cusum test yardımı ile kırılma dönemleri saptanmış ve kukla değişken gibi yöntemlerle de bu durum modele yansıtılmıştır. Tüm bu çalışmaların sonucunda elde edilen anlamlı model, ya yapısal problemlerden arındırılmış ve makroekonomik değişkenlerin etkisini içinde barındıran tam logaritmik bir modeldir ya da logaritması alınmış değişkenlerin faktör analizine sokulması ile oluşturulan tek faktörlü modeldir. Bahsi geçen ilk modelde bazı iktisadi anlamsızlıklar göze çarpmakta ancak değişkenlerin etkilerini tek tek görmek mümkün olabilmektedir. Diğer modelde ise, çoklu doğrusal bağlantı ve yapısal kırılma gibi sorunlar yoktur. Ancak değişkenlerin içinde hisse senedi fiyatlarını negatif etkileyen değişkenler de olmasına rağmen, bulunan tek faktörün katsayısı pozitiftir. Bu faktöre "ekonomik göstergeler" denilebilir ve genel ekonomik gidişatın pozitif olması durumunda hisse senedi fiyatları da artış gösterir şeklinde yorumlanabilir. Gene de tün değişkenlerin ayrı ayrı etkilerinin incelebildiği ve diğer ekonometrik ve istatistiksel sorunlar giderildiğinde daha ayrıntılı sonuçların elde edilebileceği tam logaritmik model en ideal model olarak karşımıza çıkmaktadır.Research of relations between macro economic variables and trade stock earnings is an issue receiving close attantion and proposed theories make this issue continously hot one. In order to have reliable models in developing countries like Turkiye, stuructural breaks should also be investigated. Sudden changes in data effects reliability of obtained model, thus presents difficulty od usage.In the first chapter of this study, macro economy, macro economic variables and effects of these on stock index are theorically investigated. Methods used, are described in the second chapter. In second chapter, first factor analysis and and usage areas, then regression analysis and usage areas are investigated and their usage in this thesis is explained. Lastly these relations -by building a model- are analised. Sinse working with multi variables is tedious is and presents many errors along with it, variables on hand are factor analyised and less but more meaningfull factors are tried to be found. Target is to find a meaningful model, so by using predeterminded test first it is found which variables are meaningful then with aid od cusum test break periods are determined and this is reflected in the model by approaches like dummy variables. After all this study, obtained meaningful model is either a logarithmic model; free from structural problems and containing effects of macroeconomic variables or a single factor model; formed by applying factor analysis to variables which logarithm have been applied. Mentioned first model, some economic incoherencies are noticed, but noticing effects of variables one by one is also possible. Problems like multilinear relation and structural breaks don't exist in the other model. However, although some of the all variables effect negatively stock prices, sign of the only factor found is positive. This factor may be called "economic indicators" and can be construed as "in case of general economic trend positive, stock prices follow upwards trend". Besides, full logarithmic model, where effects of all variables may be investigated exclusively and more detailed results may be obtained when other econometric and statistical problems avoided, is seemed to be most ideal model facing us