Zoals de ouders zongen, piepen de jongen?!: Een onderzoek naar de transgenerationele overdracht van verslaving binnen een gezin

Samenvatting Naar schatting zijn er tussen de 200.000 en 400.000 kinderen van verslaafde ouders in Nederland (Hermanns, Van Nijnatten, & Verheij, 2005). Kinderen met een verslaafde ouder hebben een grote kans om zelf ook een verslaving te ontwikkelen. Uit onderzoek blijkt dat één op de vijf jongeren met een verslaafde ouder zelf ook verslaafd raakt. Verslaving wordt vaak van generatie op generatie doorgegeven en wordt daarom ook wel transgenerationele overdracht van verslaving genoemd. Ook Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) ziet in de praktijk de transgenerationele overdracht van verslaving terug. VNN zet zich daarom in om deze transgenerationele overdracht te doorbreken. Om dit te kunnen realiseren is het nodig om inzichten te hebben in factoren, onder andere sociale factoren, die een rol spelen bij de transgenerationele overdracht van verslaving. Het huidige onderzoek richt zich op de sociale factoren van de transgenerationele overdracht van verslaving en biedt mogelijk inzichten en handvaten om een programma of een interventie vorm te geven. De probleemstelling die past bij het doel van VNN en die in het huidige onderzoek centraal staat is: Welke sociale factoren spelen een rol bij de transgenerationele overdracht van verslaving? De probleemstelling valt uiteen in twee onderzoeksvragen. De eerste onderzoeksvraag richt zich op bestaande kennis en inzichten over de transgenerationele overdracht van verslaving en luidt: Wat is er in de literatuur bekend over welke sociale factoren een rol spelen bij de transgenerationele overdracht van verslaving? Deze onderzoeksvraag is beantwoord aan de hand van een literatuurstudie. De tweede onderzoeksvraag luidt Welke mechanismen kunnen verklaren dat sommige kinderen die opgroeien in een verslaafd gezin wel verslaafd raken en anderen niet? Over deze vraag is in de literatuur veel minder bekend en daarom is de tweede onderzoeksvraag beantwoord met een kwalitatief, verkennend onderzoek. Er zijn twee theorieën gebruikt om het verschil tussen de kinderen te kunnen verklaren. De differential susceptibility theorie en de theorie over de sense of coherence (SOC). De differential susceptibility theorie gaat over de mate waarin iemand gevoelig is voor de omgeving. SOC gaat over de manier waarop iemand omgaat met stress. Aan de hand van deze theorieën werd verwacht dat de participanten die niet-verslaafd zijn geraakt minder gevoelig zijn voor de omgeving en beter om kunnen gaan met stress dan de participanten die wel verslaafd zijn geraakt. Deze verwachtingen zijn grotendeels uitgekomen. Er zijn in totaal elf participanten geïnterviewd die zijn opgegroeid met één of twee verslaafde ouders, waarvan vijf participanten zelf ook verslaafd zijn geraakt en zes niet-verslaafd zijn geraakt. De vragen voor de interviews zijn opgesteld aan de hand van de literatuurstudie en de twee theorieën. De data is geanalyseerd en de bevindingen zijn omschreven in de resultatenparagraaf. Er zijn grote verschillen tussen de verslaafde en niet-verslaafde participanten te zien. Zo hadden de verslaafde participanten vaak een slechte band met ouders en deden het slecht op school. In tegenstelling tot de niet-verslaafde participanten die juist een goede band met de ouders hadden en het goed deden op school. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat de groep niet-verslaafde participanten meer hulpbronnen had om op een goede manier om te kunnen gaan met de stress en de vervelende situatie die de verslaving van de ouder met zich meebrengt