Over omlopers, liedjeszangers en marskramers: drukwerk in de straten van Utrecht in de zeventiende en achttiende eeuw

Utrechters konden hun boeken in de zeventiende en achttiende eeuw kopen in de vele boekwinkels die Utrecht rijk was. Zo weten we dat er in 1663 zeker vijfentwintig uitgevers-boekverkopers actief waren in de stad en rond 1800 reeds vijfenveertig. Dat is aanzienlijk, maar deze gevestigde boekverkopers vertegenwoordigden zeker niet het totale aanbod aan drukwerk in de stad. Bij archiefonderzoek komen we nogal eens mensen tegen die zelf geen boeken uitgaven, maar wel een winkel hadden. Om een voorbeeld te noemen: een vijfde deel van de boekverkopers die in de zeventiende eeuw in de stad Utrecht almanakken verkochten, komt niet in de Thesaurus van Gruys en De Wolf voor, een lijst waarin de meeste uitgevers in Nederland zijn opgenomen. Daarnaast moeten we rekening houden met een groep aanbieders van drukwerk die niet vanuit een winkel of drukkerij de klant bediende, maar als stalhouder, marktverkoper of rondtrekkende marskramer. In deze bijdrage wil ik aandacht vragen voor deze kleurrijke maar moeilijk grijpbare groep ambulante boekverkopers. Zodoende kunnen we ons beter voorstellen wat er in Utrecht in die tijd niet alleen in de winkel maar ook op straat te koop was