Takfir

In het christendom hebben allerlei fanatici eeuwenlang geprobeerd elkaar als ketter uit te roken, maar in de islam was dat verboden. Dat is ongeveer wat ik als student heb moeten leren over het islamitische begrip takfier, ‘elkaar tot ongelovige bestempelen’. Er was wel een vroege sekte geweest die heftig aan takfier had gedaan, zo werd daarbij gezegd, maar die was al snel uitgestorven. Daarbij keek de docent dan tevreden en dromerig het raam uit. Hij droomde ongetwijfeld van het uitsterven van het christendom, waar hij in opgevoed was. (Zijn vader was hoogleraar kerkgeschiedenis geweest). Dat het christendom zich door bloedige ketterjacht uit de markt had geprijsd maar dat zoiets de islam niet kon gebeuren ‘omdat takfier in de islam nu eenmaal is verboden’, is nauwelijks een wetenschappelijke bewering te noemen. Toch maakte die bewering deel uit van wat de arabist Leo Kwarten zo fraai ‘het vegetarische beeld van de islam’ heeft genoemd. Daarmee bedoelde hij dat de geschiedenis van de islam aan Westerse universiteiten maar al te vaak zo werd (en wordt) onderwezen dat de studenten de indruk kregen dat de islam een ‘vegetarische godsdienst’ is. In de islam, zo luidde de impliciete boodschap, kon zoiets onredelijks als moord op ketters geen rol spelen. Zo’n bewering klinkt prettig en hoopvol, maar de werkelijkheid is altijd weerbarstiger dan de ideologie wil toelaten. Het is, helaas, onmogelijk de geschiedenis van de islam te begrijpen zonder goed door te hebben wat takfier precies is. Natuurlijk zijn er duizenden verstandige islamitische godsdienstige leiders geweest, vroeger en nu, die takfier en het elkaar willens en wetens als ongelovige ontmaskeren, verafschuwen. Maar er zijn vier betrekkelijk uitgebreid gedocumenteerde episoden geweest waarin takfier in alle bloederigheid centraal staat