Leren van toetsen; een cyclisch proces

IntroductieIn de afgelopen decennia is er steeds meer aandacht gekomen voor de rol van toetsen in het leerproces. Toetsenzijn een cruciaal onderdeel van het onderwijs, toetsen maken het mogelijk om na te gaan of een bepaalde instructieactiviteit heeft geleid tot het realiseren van de beoogde leeropbrengsten. In de klas worden toetsenveelvuldig gebruikt om informatie te verzamelen over de leeropbrengsten van leerlingen. Onder een toets verstaan we "een instrument voor het meten van iemands kennis en vaardigheden (praktische vaardigheden en houdingen) die door middel van studie en/of onderwijs op een of ander vakgebied zijn verworven" (Cito toetstechnische begrippenlijst, 2010). Naast toetsen kan ook op andere technieken bepaald worden wat leerlingen kennen en kunnen. Zo kan gebruik gemaakt worden van bijvoorbeeld huiswerk, projecten, discussies en observaties. Wanneer een breed spectrum aan technieken wordt gebruikt voor het verzamelen van informatie over leeropbrengsten spreekt men ook wel van assessment.Traditioneel wordt in de onderwijswereld onderscheid gemaakt tussen summatieve en formatieve functies van toetsing. Kort gezegd hebben summatieve toetsen als functie de leerprestaties van een leerling te beoordelen en vervolgens een beslissing te nemen met betrekking tot selectie, classificatie, plaatsing of certificering (Sanders, 2011). Er zijn echter ook toetsen die als doel hebben het onderwijsleerproces te beoordelen en bij te sturen. Deze toetsen worden formatieve toetsen genoemd. Formatieve toetsen hebben als doel informatie te geven aan de leerkracht en leerlingen over de mate waarin de leerstof al wel of niet beheerst wordt. Deze special heeft betrekking op het gebruik van toetsen voor formatieve doeleinden. In de afgelopen jaren zijn er veel begrippen ontstaan die samenhangen en deels samenvallen met het begrip formatieve toetsing.Veelgebruikte begrippen zijn assessment for learning (AfL), opbrengstgericht werken (OGW) en diagnostisch toetsen (DT). Het doel van deze special is om de lezer wegwijs te maken in de betekenis van deze begrippen, de verschillen en overeenkomsten tussen deze begrippen te verduidelijken en een beeld te schetsen van de betekenis van deze begrippen voor de onderwijspraktijk in de klas. Deze special is geschreven vanuit de context van het primair onderwijs, maar de beschreven benaderingen kunnen in alle vormen van onderwijs worden toegepast