Het enigma Hezbollah: Aard, doelstellingen, handelen, optreden en dreiging

De Tweede Libanonoorlog kwam voor een groot gedeelte van de internationale gemeenschap en publieke opinie als een verrassing. Na de Israëlische terugtrekking uit Zuid- Libanon in 2000 maakte Libanon immers een periode van wederopbouw door. Terugkijkend op het conflict lijkt het erop dat de strijdende partijen zich door het conflict hebben laten verrassen. Hezbollah ontvoerde twee Israëlische militairen in het grensgebied bij Sheba Farms, wat een onverwachts krachtige militaire Israëlische reactie en de Tweede Libanonoorlog tot gevolg had. Israël werd op zijn beurt verrast door de kwaliteit en volhardendheid van Hezbollah’s militaire defensieve en offensieve vermogen. In hoeverre kan de verrassing die de Tweede Libanonoorlog voor de strijdende partijen en de internationale gemeenschap vormde gerelateerd worden aan de aard, doelstellingen en de handel en wandel van Hezbollah? De primaire onderzoeksvragen in deze bijdrage betreffen de aard van Hezbollah en de aard en omvang van de dreiging die de beweging vormt. Is Hezbollah een zuiver Libanese Sjiitische politiek-maatschappelijke beweging of een beweging met een veel verstrekkender agenda en nauwe banden met het buitenland? Verder worden de oorsprong, aard en doelstellingen van Hezbollah aan de hand van een aantal significante ontwikkelingen en gebeurtenissen met betrekking tot het conflict tussen Israël en Hezbollah beschreven. Behalve de strijdende partijen komen daarbij de rol en invloed van derde partijen aan bod. Na een beschouwing over de stand van zaken waarbij de belangrijkste bij het conflict betrokken actoren de revue passeren volgt een slotbeschouwing waarin de hoofdvragen beantwoord worden. Hezbollah heeft zich na 1990 tot een belangrijke machtsfactor binnen de Libanese politieke verhoudingen ontwikkeld doordat de beweging wezenlijk verschilt van de andere spelers in de Libanese politieke arena. Geïnspireerd door het Iraanse Sjiitische Islamisme streeft Hezbollah een tweetal strategische doelstellingen na: het doen verdwijnen van Israël, en het stichten van een Libanese Islamitische Theocratie. Hezbollah presenteert zich in de eerste plaats als een Libanese verzetsbeweging en stelt dat de strijd niet bij de Libanese zuidgrens zal stoppen. De grens tussen Libanon en Syrië is nooit goed vastgelegd en vooral de onduidelijke situatie in het grensgebied bij Sheba Farms werd voorafgaand aan de Tweede Libanonoorlog door Hezbollah gebruikt om de gewapende strijd tegen Israël kleinschalig gaande te houden. Ironisch genoeg beweert Syrië dat het gebied aan Libanon toebehoort, wat Hezbollah nog altijd in de gelegenheid stelt zijn status als gewapende verzetsgroep tegen Israël te legitimeren. De Israëlische reactie na de Hezbollah aanval op een Israëlische grenspatrouille was een onaangename verrassing voor Hezbollah. Er was dus voor Hezbollah waarschijnlijk geen sprake was van een war of choice. Wel bleek Hezbollah verrassend goed in staat om de strijd tegen Israël aan te gaan. De politiek-maatschappelijke positionering van Hezbollah maakt het mogelijk om het inherent totalitaire karakter en de verstrekkende ambities van de organisatie tamelijk effectief aan het oog van de buitenwereld te onttrekken. De gebeurtenissen in mei 2008 bevestigen de vermoedens dat Hezbollah zich alleen naar de spelregels van het Libanese politieke bestel schikt zolang dat de belangen van de organisatie niet al te zeer hindert. Hezbollah heeft Libanon in een ferme greep en moet als een exponent en speerpunt van fundamentalistisch Islamitistische ideologieën en krachten worden beschouwd. Los van de wijze waarop de Tweede Libanonoorlog zich uiteindelijk ontrolde had de Tweede Libanonoorlog dan ook geen verrassing hoeven te vormen. Het vestigen van Libanees regeringsgezag over het gehele Libanese grondgebied en het verhinderen van buitenlandse steun aan Hezbollah zijn de voornaamste instrumenten voor het neutraliseren van Hezbollah’s rol als dominante destabiliserende factor in de regio