Samen onderwijs maken. Over het ontwerpen van adaptief onderwijs

In deze inaugurele rede staat het vraagstuk van de afstemming (adaptatie) van de leeromgeving op de leerlingen centraal. Bij afstemming gaat het altijd om een dynamische interactie tussen leerling en leeromgeving. In de eerste drie jaren van het voortgezet onderwijs, de basisvorming, worden verschillende oplossingen voor dit vraagstuk in praktijk gebracht. De auteur analyseert deze praktijken vanuit een resource-theoretisch perspectief en stuit daarbij op interessante fenomenen zoals het 'Matthéüs-effect' en het 'Frogpond-effect'. Er wordt onderscheid gemaakt in 'structurele adaptatie' en 'situationele adaptatie'. Bij 'structurele adaptatie' worden min of meer permanente 'stromen' of niveaugroepen ingesteld voor zwakke en sterke leerlingen. Bij 'situationele afstemming' vindt de afstemming plaats in de klas, in een voortdurend proces van afstemming van de leeromgeving op de leerling. De twee oplossingen worden tegen elkaar afgewogen, vooral gelet op de kwaliteit van de instructie voor zwakke en sterke leerlingen. Het uitgangspunt van de auteur is dat alle leerlingen recht hebben op inzichtelijk, betekenisvol leren en dat leerlingen niet mogen worden afgesneden van de 'resources' die zij voor hun ontwikkeling nodig hebben. Het gaat om authentiek menselijk leren. Tegen die achtergrond ontwerpt hij een strategie voor adaptief onderwijs. Het gaat daarbij om de afstemming van het onderwijs op de voorkennis, de perceptie en de leerstijl van leerlingen. Centraal staat daarbij de vraag hoe men alle leerlingen het 'gereedschap' kan aanreiken waarmee zij zelfstandig en in samenwerking met anderen problemen leren oplossen. De strategie combineert twee theoretische perspectieven: resource-theorie en cognitie-theorie. Het vraagstuk wordt toegelicht met enkele voorbeelden uit de bètavakken in de basisvormin