De ernstige wetenschap. Nietzsche en de angst voor de leegte

Nietzsche omschrijft nihilisme als een toestand waarin “het doel ontbreekt; het antwoord op het ‘waarom’ ontbreekt.” Het leidt ertoe “dat de hoogste waarden hun waarde verliezen.” De confrontatie met de leegte die het nihilisme heeft geschapen, is zowel een bevrijdende als een bedreigende ervaring. Het is bedreigend, want we verliezen een helder kompas waarop we ons kunnen oriënteren. Als God dood is, lijkt alles geoorloofd, zoals Dostojewski vreest. Waar moeten we ons aan houden? Hoe kunnen we nog het goede van het kwade onderscheiden, de waarheid van de leugen? Maar tegelijk is het ook een bevrijding, omdat niets voor altijd vastligt en we steeds weer opnieuw ons leven op onze eigen wijze kunnen vormgeven. “Nu de wereld leeg en zinloos is, moet je zelf je eigen werkelijkheid scheppen, een kunstwerk van je leven maken en je daar hartstochtelijk instorten,” zoals Maris stelt in zijn tweede oratie. We hebben onszelf ertoe veroordeeld om de schepper van ons leven te zijn. We dansen op een dun koord, terwijl onder ons de afgrond gaapt