Bandkeramiekers en Romeinen langs de Geleenbeek; aardgastransportleidingtracé Hommelhof-Schinnen (A-665), catalogusnummers 35 en 36; gemeente Sittard-Geleen; archeologisch onderzoek: opgraving

In opdracht van N.V. Nederlandse Gasunie heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in maart en april 2011 een opgraving uitgevoerd op de locaties Munstergeleen-Pater Karelweg (vindplaats 35) en Munstergeleen-Duuster Steegsken (vindplaats 36) in de gemeente Sittard-Geleen. De hoge archeologische waarde van het gebied was vooraf al bekend. Het noordelijke deel van vindplaats 35 maakt deel uit van een archeologisch monument, een mogelijk villaterrein uit de Romeinse tijd. Uit archeologisch vooronderzoek in Landschapspark De Graven, waarbinnen ook de vindplaatsen 35 en 36 vallen, waren zeven vindplaatsen bekend uit het Vroeg en Midden Neolithicum, de IJzertijd en de Romeinse tijd. Ook bij noodonderzoek in het kader van de aanleg van een oudere gasleiding zijn archeologische waarnemingen gedaan. Aan weerszijden van het nieuwe gasleidingtracé heeft in 2009 in het kader van de aanleg van een nieuwe WML-leiding archeologisch onderzoek plaatsgevonden, waarbij ter hoogte van de vindplaatsen 35 en 36 nederzettingssporen uit de Lineaire Bandkeramiek (LBK), de Late Prehistorie en de Romeinse tijd aangetroffen zijn. De opgraving leverde diverse (silo)kuilen op uit fase IId van de LBK (5050-5000 voor Chr.). Huisplattegronden of andere nederzettingselementen zijn niet aangetroff en. Een onverwachte vondst betrof twee kuilen met aardewerk van de Michelsberg- of Steincultuur (resp. 4200-3800 voor Chr. en 3400-2650/2550 voor Chr.). Uit de Vroeg Romeinse tijd (1e eeuw na Chr.) dateren een gebouw van het type Alphen-Ekeren, een slecht bewaarde structuur of palenrij en een greppeltje. De meeste sporen, voornamelijk (paal)kuilen, dateren uit de Midden Romeinse tijd (2e-3e eeuw na Chr.). Duidelijke sporen van een villa ontbreken, al past het vondstmateriaal (dakpannen en bepaalde metalen voorwerpen) wel bij een villa. Het meeste materiaal is gevonden in het noordelijke deel van vindplaats 35. Hier strekte zich vermoedelijk het bewoonde terrein uit (pars urbana). Ten zuiden van de Pater Karelweg hebben vermoedelijk nijverheidsactiviteiten plaatsgevonden: leemwinning, houtskool branden en mogelijk de vervaardiging van bouwmateriaal. Uit de Late Romeinse tijd (5e eeuw na Chr.) dateert slechts één kuil. De inhoud bevat producten (met name aardewerk vaatwerk) die via het Romeins handelsnetwerk het gebied bereikten. Dit kan een aanwijzing zijn voor bewoningscontinuïteit (inclusief economische/culturele contacten met het Romeinse kerngebied) op het villaterrein na de val van het Romeinse rijk. Hoewel de resultaten van de opgraving de archeologische rijkdom van het gebied zeker bevestigen, is het vanwege het lange en smalle karakter van de opgraving moeilijk om de vindplaatsen te interpreteren. Dit gold ook voor de voorgaande onderzoeken; het WML-onderzoek en de noodonderzoeken in het kader van de aanleg van eerdere gasleidingen hadden ook de vorm van een ‘ritssluiting’ door het landschap. Het gebied bevat een bijzonder, maar ook kwetsbaar bodemarchief. Zoals het onderzoek heeft aangetoond is met name het gebied ten noorden van de Pater Karelweg nog steeds onderhevig aan erosie. Op lange termijn zou behoud in situ hier wel eens in gevaar kunnen komen. Een tweede probleem is de versnipperde kennis over dit gebied, door de aard van de onderzoeken (ad hoc noodonderzoek en onderzoek in het kader van de aanleg van lange smalle leidingtracés). Een totaalbeeld van wat er in het gebied bekend is en wat dit nu betekent, is nodig