Св. Симеон – вечният владетел на сърбите

St. Simeon – the eternal ruler of the Serbs The article discusses the development of the cult of St. Simeon (Stefan Nemanja, ca. 1113–1199) in the thirteenth century as a core of the ruler’s ideology and a mirror of the political changes in Serbia. The main task is to discover when, how and why the founder of the Nemanidi dynasty became the first and eternal ruler of the Serbs, analyzing the choice of the biblical motifs and quotations in the introductions and in a number of other selected places in the main ideological texts of the period: two Hilandar Monastery charters, one written from the Grand Zhupan Stefan Nemanja himself in 1198, the other – written in 1207/8 by his son, Stefan the First-Crowned as well as three Vitae of St. Simeon, written by his sons St. Sava and St. Stefan and by the Hilandar’s hegumenos Domentian. The study applies the approach of biblical thematic clues, proposed by Ricardo Picchio, hitherto unused for these sources, and takes into consideration also some results obtained through the investigation of early Slavic Orthodox texts from the point of view of the same concept. One conclusion which was arrived at is that the same tradition of biblical exegesis con­cerning the concepts of the Unfailing Mercy and Continuity of the Apostleship and the motifs of Conversion/New Nations and the Blessed Generation of the Upright, is consistently used in Serbian text for the same purpose – the affirmation of one’s own saints and, through their cults, confirmation of own “institutions of salvation” (ruling dynasty, church organization, liturgical language) as proceeding directly from God. In the three Vitae of St. Simeon different inherited models and patterns are adopted, corresponding to different versions of Ideal Ruler and of legitimization in changing political circumstances in Serbia and in European South-East in the thirteenth century. The last version, long lasting in Serbian political ideology, can be found in Domentian’s Vita (1265), commissioned by the grandson of St. Simeon, Urosh I (1243–1276) to re-confirm the legitimacy of his reign and the independence of the Serbian state after the reconquest of Constantinople in 1261. In this Vita, St. Simeon is presented as the First and Eternal Ruler of the Serbs through development of apostolic connotations in his cult, based on the concept of Unfailing Mercy, with an addition of the motifs of the Conversion/New Nations and the Blessed Generation of the Upright. As a result, St. Simeon becomes the True Baptizer of the Serbs and the First Subject of the Covenant made between God and Serbs ensuring their Salvation through the Christian Rule. Św. Symeon – wieczny władca Serbów Tematem artykułu jest rozwój kultu św. Symeona w XIII wieku jako jądra ideologii władzy i lustra przemian politycznych w Serbii. Głównym zadaniem jest odpowiedź na pytanie, kiedy, jak i dlaczego założyciel dynastii Nemanjiciów stał się pierwszym i wiecznym władcą Serbów. Analizie poddane zostały wybrane motywy i cytaty biblijne, zawarte we wstępach do głównych tekstów ideologicznych pochodzących z omawianego okresu – Karty Chilandarskie opubliko­wane przez wielkiego żupana Stefana Nemanję (św. Symeona) w 1198 roku i jego syna Stefana Pierwszego Koronowanego w 1207/1208, a także trzy Żywoty św. Symeona napisane przez jego synów: Sawę i Stefana oraz chilandarskiego mnicha Domentiana. W artykule zastosowano nieużywane dotąd w badaniu takich źródeł podejście zaproponowane przez Ricardo Picchio, a także uwzględniono wyniki badań nad wczesnymi tekstami pochodzącymi z obszaru Slavia Orthodoxa, a prezentującymi podobny punkt widzenia. Z przeprowadzonej analizy wynika, że serbskie teksty mówiące o Nieustającym Miłosier­dziu, Continuum Apostolstwa, a także Konwersji/Nowym Narodzie i Błogosławionym rodzie sprawiedliwych odwołują się do tej samej tradycji biblijnej egzegezy i stosują ją w podobnym celu, a mianowicie afirmacji własnych świętych i legitymizacji – za pomocą ich kultu – wła­snych „instytucji zbawczych” (rządzącej dynastii, organizacji kościelnej, języka liturgii) jako danych bezpośrednio od Boga. W trzech żywotach św. Symeona zaadaptowano trzy różne modele i wzory korespondujące z różnymi modelami Idealnego Władcy i strategiami legity­mizacji w zmieniających się okolicznościach politycznych w XIII wieku w Serbii oraz Europie południowo-wschodniej. Ostatni wariant, żywotny w serbskiej ideologii politycznej, można odnaleźć w żywocie napisanym przez Dometiana (1265), a zamówionym przez wnuka św. Symeona, Uroša I (1243–1276), w celu ponownego potwierdzenia zasadności jego panowania oraz niezależności państwa serbskiego po podboju Konstantynopola w 1261 roku. Św. Symeon został w nim zaprezentowany jako Pierwszy i Wieczny Władca Serbów dzięki rozwinięciu konotacji apostolskich w jego kulcie, opartym na koncepcji Nieustającego Miłosierdzia. Dodano tu także motywy Konwersji/Nowego Narodu i Błogosławionego Rodzaju Sprawie­dliwych. W rezultacie św. Symeon staje się Prawdziwym Chrzcicielem Serbów i Pierwszym Wykonawcą Przymierza ustanowionego między Bogiem a Serbami dla ich zbawienia przez regułę chrześcijańską