Zwaarwichtige expedities

Dit verhaal begint in Kiev in 1980. Of feitelijk tien jaar eerder in Mexico. Daar nam een van de roemruchte Utrechtse eclipsexpedities onder leiding van J. Houtgast op 7 maart 1970 een totale zonsverduistering waar die ruim zeven minuten duurde. De lange duur werd niet benut want het ging Houtgast zoals altijd om het spectrum van de chromosfeer gedurende de luttele seconden dat die nog niet en de fotosfeer al wel door de maan wordt afgedekt. Met een grote spectrograaf in een lichtdichte keet werd een stukje spectrum in het blauw opgenomen. De selectie daarvan was door C. Zwaan voorgesteld omdat het de resonantielijk van Ba II bevat, golflengte 4554 A (figuur 1). Zwaan opperde die lijn als bijzonder geschikt om chromosferische turbulentie mee te meten. Het is een resonantielijn uit het grondniveau van de dominante ionisatietrap, atomair analoog aan de Ca II K lijn die de sterkste lijn in het optische zonnespectrum is, maar door de kleine bariumabondantie is de 4554 A lijn minder sterk. Door de brote massa van het bariumatoom heeft deze lijn weinig thermische verbreding zodat niet-thermische turbulente bewegingen al vlug overheersen in de waargenomen Dopplerbreedte