Minder zelfmanagementvaardigheden, dus meer zorggebruik? De relatie tussen patiënt activatie van mensen met diabetes en hun zorggebruik, zorgkosten, ervaringen met de zorg en diabetes-gerelateerde klachten.

Diabetespatiënten die moeite hebben met ‘zelfmanagement’ – het zelf zorgen voor je gezondheid – gebruiken tussen de 1500 en 2000 euro per jaar meer aan zorg. Ze zijn minder tevreden over de zorg en hebben meer klachten van de diabetes. Een kwart van alle Nederlanders heeft één of meer chronische ziekten en nu we steeds ouder worden zal dit aantal de komende jaren verder toenemen. Om ervoor te zorgen dat voor iedereen kwalitatief goede zorg betaalbaar blijft, wil de overheid patiënten een steeds grotere rol geven in de zorg voor hun eigen gezondheid. Voor chronisch zieken speelt dit nog veel sterker. Van hen worden ‘zelfmanagement’ en ‘eigen regie’ verwacht, wat wil zeggen dat zij zelf hun gezondheid en klachten in de gaten houden, actief deelnemen aan de besluitvorming over de behandeling en zelf hun zorg coördineren. Niet alle chronisch zieken kunnen dat even goed. Sommigen missen hiervoor de kennis, het zelfvertrouwen of de vaardigheden. Zij hebben dus extra ondersteuning nodig. Patient Activation Measure (PAM) Sinds 2012 is in Nederland een instrument beschikbaar waarmee je verschillende groepen patiënten kan onderscheiden naar hun ‘zelfmanagementvaardigheden’: de Patient Activation Measure (PAM). Deze vragenlijst meet hoe patiënten hun kennis en vaardigheden inschatten om met hun ziekte te kunnen omgaan en hun vertrouwen daarin. Met deze uitkomsten kun je groepen patiënten vervolgens zorg en preventie op maat bieden. Zorgverzekeraar Achmea zou het instrument graag benutten om meer inzicht te krijgen in het zorggebruik van groepen verzekerden. Om dit inzicht te krijgen, koppelde het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) de PAM-score van mensen met diabetes aan gegevens van Achmea over hun zorggebruik, de zorgkosten, de door hen ervaren kwaliteit van zorg en de klachten die met de diabetes samenhangen. Meer klachten en hogere kosten Het onderzoek bevestigt de verwachting dat mensen die laag scoren – die dus moeite hebben met zelfmanagement – meer professionele zorg gebruiken, met hogere kosten, de kwaliteit van zorg minder vinden en meer last van de diabetes hebben. Vooral mensen met de laagste scores steken ongunstig af tegen andere groepen. Ze gebruiken tussen de 1500 en 2000 euro per jaar meer aan zorg. Identificeren De PAM-score toont een samenhang met demografische kenmerken: ouderen, mensen met een lage opleiding, uit een lagere sociale klasse, met meerdere beperkingen en aandoeningen, en een slechtere gezondheid blijken minder in staat tot zelfmanagement. NIVEL-onderzoeker Michelle Hendriks: “De PAM kan helpen die groepen mensen te identificeren die extra ondersteuning nodig hebben bij zelfmanagement. De lijst bestaat uit slechts 13 vragen en is makkelijk toe te passen. Mensen met het laagste PAM-niveau kunnen extra aandacht gebruiken. Zelfmanagementondersteuning binnen deze groep zou hen vooral moeten helpen in te zien dat ze een belangrijke rol kunnen spelen in hun eigen zorg en ze motiveren deze rol ook op te pakken.” De inzichten uit het onderzoek zijn voor Achmea aanleiding de ondersteunde zelfzorg voor het laagste PAM-niveau prioriteit te geven om de zorg te verbeteren