Implementatie VMS Veiligheidsprogramma: evaluatieonderzoek in Nederlandse ziekenhuizen. Samenvatting.

Veel ziekenhuizen zijn op de goede weg, wel zijn er verschillen tussen ziekenhuisafdelingen in de implementatie van de thema’s uit het VMS Veiligheidsprogramma. Ziekenhuizen zijn niet even ver met alle tien de thema’s, wat betekent dat niet alle richtlijnen in dezelfde mate worden gevolgd. Dat blijkt uit de evaluatie van het programma. Uit het dossieronderzoek naar vermijdbare schade in ziekenhuizen in 2007 bleek dat per jaar ongeveer 1735 patiënten potentieel vermijdbaar overleden. Daarom zijn de ziekenhuizen in 2008 begonnen de patiëntveiligheid te verbeteren met de implementatie van een veiligheidsmanagementsysteem (VMS) en verbeterprojecten. Binnen het VMS Veiligheidsprogramma ‘Voorkom schade, werk veilig’ werken ziekenhuizen aan verbeteringen op tien thema’s, zoals kwetsbare ouderen, het voorkomen van nierinsufficiëntie en medicatieverificatie bij opname en ontslag. Het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) en EMGO+ van VUmc evalueerden de implementatie van de thema’s van het veiligheidsprogramma in opdracht van de vier VMS-partners. Grote verschillen Veel ziekenhuizen zijn op de goede weg en over het algemeen is er vooruitgang geboekt op de tien thema’s, maar elk thema kent voorlopers en achterblijvers, waardoor de landelijke normen nog niet worden gehaald. Ziekenhuizen die op het ene thema heel goed scoren, scoren op een ander thema vaak minder goed. Het blijkt erg moeilijk op meerdere thema’s goed uit de bus te komen. Cijfers “Om de kwaliteit van zorg verder te kunnen verbeteren is cijfermatig inzicht nodig in het verloop van de verbetertrajecten. Veel ziekenhuizen beschikken niet zelf over resultaten op de vastgestelde procesindicatoren waardoor ze niet goed weten hoe ze ervoor staan”, stelt NIVEL-programmaleider prof. Cordula Wagner. “Een voorbeeld: de voorlopers op het thema Kwetsbare ouderen passen de VMS aanbevelingen in 70-98% van de situaties toe, terwijl dit percentage bij de achterblijvers op 5% zit. Op het thema Nierinsufficiëntie scoren eigenlijk alle ziekenhuizen goed. Belangrijke waardes voor de patiënt worden bij de voorlopers in 100% van de situaties gemeten en tussen de 85% - 95% bij de 5 achterblijvende ziekenhuizen.” Zorg op maat Toch kan goede zorg wel degelijk afwijken van de norm. Als je ook zorg op maat wilt bieden, blijkt een norm van 100% vaak niet haalbaar. “Voor individuele patiënten is zorg die gemotiveerd afwijkt van de norm soms zelfs beter dan zorg volgens de norm”, beaamt Wagner. “Zorgprofessionals willen de best mogelijke zorg leveren. Zij hebben het gevoel dat ze dat ook doen, en dat ze maar af en toe afwijken van de norm. Maar uit onze metingen blijkt dat vaker wordt afgeweken van de norm dan ze denken. Als je dat kan laten zien in cijfers, raken professionals veel meer gemotiveerd om aan de verbetertrajecten mee te werken.” Onderzoek Per thema is onderzocht hoe de zorg aan patiënten is vormgegeven. De evaluatie bestond uit een combinatie van dossieronderzoek, observaties op afdelingen en operatiekamers, en interviews in 49 ziekenhuizen. Daarnaast is een analyse gemaakt van de bestaande registraties door NICE (Nationale Intensive Care Evaluatie) en PREZIES landelijk surveillance netwerk ziekenhuisinfecties