Kennisvraag: praktijkondersteuners in de huisartspraktijk (POH's), klaar voor de toekomst?

Praktijkondersteuners in de huisartspraktijk (POH’s) begeleiden met succes chronisch zieken met diabetes, hart- en vaatziekten en COPD/astma. De toegankelijkheid van de zorg is volgens patiënten verbeterd. En ze kunnen na een verwijzing sneller bij andere zorgverleners terecht. Ruim tien jaar geleden deed de praktijkondersteuner zijn intrede in de huisartspraktijk en deze blijkt te voorzien in een behoefte, ondanks grote verschillen in opleiding, competenties en taken. In 75 procent van de huisartspraktijken werkt minimaal één praktijkondersteuner. In totaal gaat het om 1864 fte’s, dat betekent zo’n twee dagen per week per huisartspraktijk. Patiënten zijn meer tevreden over de verleende zorg en over de samenwerking tussen de verschillende zorgverleners. Het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) inventariseerde hoe de functie van praktijkondersteuner in de huisartsenzorg zich de afgelopen tien jaar heeft ontwikkeld en brengt hierover een kennisvraag uit. Leefstijladviezen en preventie NIVEL-afdelingshoofd professor Dinny de Bakker: “Winst is dat praktijkondersteuners veel doen aan leefstijladviezen en preventie. Dat is geen taakverlichting voor de huisarts, maar een betere zorg voor chronisch zieken. Bijvoorbeeld in 43% van de consulten met praktijkondersteuners wordt gesproken over roken, huisartsen deden dat in 2001 slechts in 3% van de gesprekken met mensen met een hoge bloeddruk. 74% van de gesprekken gaat over bewegen en sport, 73% over voeding, 31% over alcoholgebruik. Meestal is het de praktijkondersteuner die dit ter sprake brengt. Controles bij diabetes worden systematischer uitgevoerd, terwijl huisartsen daar voorheen vaak geen tijd voor hadden. Ook bij COPD, vasculair risicomanagement en geestelijke gezondheidszorg. Patiënten zijn tevreden en dat is winst. Nu kost dit weliswaar extra financiële middelen voor praktijkondersteuners, maar dit is werk dat vroeger door huisartsen niet werd gedaan. De zorg wordt er beter van. En door preventie zullen we dit voor een deel weer terugverdienen.” Chronisch zieken Het grootste deel van de huidige praktijkondersteuners heeft een verpleegkundige achtergrond. Twintig procent heeft een achtergrond als doktersassistente met bijscholing op HBO-niveau. Praktijkondersteuners worden nu vooral opgeleid om patiënten met diabetes, astma en chronische longziekten en hart- en vaatziektes te begeleiden. In de mate waarin ze worden ingezet, bestaan aanzienlijke verschillen tussen huisartspraktijken. Alle praktijkondersteuners voeren controles van diabetes-patiënten uit, maar als zij worden ingezet voor andere chronische aandoeningen zijn hun taken meer divers. Zelfmanagement Gezien het toenemende belang dat wordt gehecht aan preventie in de zorg wordt doorontwikkeling van de functie van praktijkondersteuner verwacht, bijvoorbeeld voor de ondersteuning van zelfmanagement bij patiënten. Daarnaast zijn er steeds meer patiënten met meerdere aandoeningen tegelijk. Praktijkondersteuners krijgen hierdoor te maken met meerdere zorgprogramma’s, waardoor de behoefte aan een generieke benadering van vooral ouderen met meerdere chronische aandoeningen zal groeien. Een deel van de praktijkondersteuners zal zich kunnen doorontwikkelen tot bijvoorbeeld casemanager. Daarvoor is wel een opleiding op masterniveau nodig. Kennisvraag Deze kennisvraag is onderdeel van een reeks studies over actuele vraagstukken van het ministerie van VWS. In kennisvragen ligt het accent op het bij elkaar brengen van beschikbaar materiaal door literatuurstudie, secundaire analyse van databronnen en interviews met deskundigen in het veld. Eerder verschenen al een kennisvraag over de CQ-index en overzichtstudies over de eerste lijn en over de zorg voor mensen met een chronische ziekte