Monitor verloskundige zorgverlening: eindrapport.

Door het grote tekort aan verloskundigen begin deze eeuw was de werkdruk zo hoog dat verloskundigen in veel gevallen te weinig tijd hadden om een bevalling goed te begeleiden. Dit probleem is opgelost. In 2001 besteedden verloskundigen 3 uur aan een bevalling, in 2004 was dat toegenomen tot viereneenhalf uur. Als reactie op het grote tekort aan verloskundigen heeft de minister van Volksgezondheid in 2000 de opleidingscapaciteit verhoogd van 120 naar 160 (en in 2001 nog eens naar 220). Daarnaast werd het tarief verhoogd en de normpraktijk met 20% verlaagd, waardoor een verloskundige met minder bevallingen toch hetzelfde inkomen kon verwerven. De grote zorg van de overheid was dat de thuisbevalling in gevaar zou komen door het tekort aan verloskundigen. Dit zou (kunnen) leiden tot het verdwijnen van het unieke Nederlandse systeem van verloskundige zorgverlening, waar verloskundigen 70 tot 80 procent van de begeleiding tijdens de zwangerschap verzorgen en waar nog steeds zo’n 30% van de vrouwen thuis bevalt, én tot een flinke kostenstijging van de verloskundige zorg. Overheidsmaatregelen gewenste effect De vraag of al deze overheidsmaatregelen het gewenste resultaat hebben gehad, staat centraal in de Monitor Verloskundige Zorgverlening, uitgevoerd door onderzoeksinstituut NIVEL (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg) en gesubsidieerd door de KNOV (Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen), het Ministerie van VWS en Zorgverzekeraars Nederland. NIVEL-onderzoeker Trees Wiegers concludeert dat dit inderdaad het geval is, al heeft een daling van het geboortecijfer (207.000 geboorten in 2000, 195.000 in 2004) ook meegespeeld bij de vermindering van de werkdruk van de verloskundigen. Het aantal werkzame verloskundigen is tussen 2001 en 2005 met 28% toegenomen naar 2080. Directe cliëntenzorg De verminderde werkdruk heeft ertoe geleid dat de directe cliëntenzorg (d.w.z., face to face contact met de cliënte, plus reistijd ten behoeve van de huisbezoeken) kon toenemen van gemiddeld 10 uur naar gemiddeld 12 uur per cliënte. Bijna driekwart van deze 'extra' tijd werd besteed aan de bevalling. Cliënten vinden het erg belangrijk dat verloskundigen de tijd voor hen nemen en hen persoonlijk begeleiden tijdens zwangerschap en bevalling, zo blijkt uit de cliëntenenquête die deel uitmaakt van het NIVEL-onderzoek. Daling geboortecijfer Het geboortecijfer zal naar verwachting de komende jaren nog verder dalen naar minder dan 180.000 per jaar. Dit zou op zich leiden tot een lagere werkbelasting van de verloskundige praktijken. Het NIVEL-rapport en de bijbehorende behoefteramingen voor verloskundigen gaan er echter vanuit dat de huidige opleidingscapaciteit op dit moment niet sterk verlaagd moet worden. Enerzijds omdat verloskundigen voldoende tijd moeten kunnen besteden aan de directe cliëntenzorg. Anderzijds omdat ze er meer taken bij krijgen op gebieden als preconceptie (informatie en advies over gedrag en gezondheid vóórdat een vrouw zwanger wordt), prenatale screeningen en de tweede-trimester-echo (inmiddels onderdeel van het basispakket). Onderzoek De NIVEL Monitor Verloskundige Zorgverlening is onder andere gebaseerd op een jaarlijkse gegevensverzameling in een steekproef van 70 verloskundige praktijken, waar de verloskundigen vier jaar lang gedurende drie weken per jaar gegevens bijhielden. Daarnaast hebben 1870 cliënten vragenlijsten ingevuld. Uiteraard is eveneens gebruikgemaakt van bestaande gegevensbronnen, zoals gegevens van het CBS, van TNO en van de NIVEL-registratie van werkzame en pas-afgestudeerde verloskundigen. Ten behoeve van de behoefteramingen voor verloskundigen, die apart gepubliceerd zijn maar deel uitmaken van het onderzoek, werden aanvullende gegevens verzameld bij verloskundig actieve huisartsen, bij klinisch werkende verloskundigen en bij laatstejaars studenten van alle opleidingen tot verloskundige