Verplicht vrijwilligerswerk: De ervaringen van bijstandscliënten met een tegenprestatie voor hun uitkering

Bijstandscliënten in Nederland zijn in toenemende mate verplicht om een tegenprestatie voor hun uitkering te leveren. Een deel van hen doet min of meer verplicht vrijwilligerswerk. Wat betekent vrijwilligerswerk voor deze mensen? Dit proefschrift beschrijft een kwalitatieve studie onder 66 'geleide vrijwilligers' in vijf Nederlandse gemeenten. De geleide vrijwilligers zijn van 2010 tot 2013 herhaaldelijk gesproken om inzichtelijk te maken welke betekenis vrijwilligerswerk voor hen heeft en hoe die betekenis mogelijkerwijs verandert. De theorie stelt dat verplichting van vrijwilligerswerk de ontwikkeling van verantwoordelijkheid in de weg staat. Het blijkt doorslaggevender of het persoonlijk en maatschappelijk belang conflicteren of zijn te combineren. De ervaringen van bijstandscliënten tonen aan dat het vooruitzicht van betaald werk dat hen voorgehouden wordt, verleidt om vrijwilligerswerk te doen. Dat persoonlijk belang raakt al snel ondergesneeuwd door het maatschappelijk belang van vrijwilligerswerk. Op de korte termijn geeft het vrijwilligerswerk nog hoop op betaald werk, maar op de lange termijn blijft betaald werk uit en krijgt vrijwilligerswerk een andere betekenis. Geleide vrijwilligerswerkers weten het maatschappelijk belang van vrijwilligerswerk in hun persoonlijk belang te gebruiken. Bijstandscliënten waarderen vrijwilligerswerk vooral als een plek voor zingeving, ontspanning en vakmanschap. Bovendien biedt vrijwilligerswerk de gelegenheid om hun 'geschonden levensverhaal' te herstellen. Om die redenen hechten zij zich bij gebrek aan perspectief aan vrijwilligerswerk en nemen zij op den duur afstand van de arbeidsmarkt. De uitzonderingen hierop laten zien dat erkenning van de ontwikkeling van geleide vrijwilligers in de vorm van begeleiding en bemiddeling naar werk voorziet in de behoefte aan meer perspectief