Slachtoffers en strafrechtelijke ontwikkelingen: Oorzaken of verklaringen achteraf?

Het is onmiskenbaar dat er in het Nederlandse strafrecht veel veranderd is in de laatste dertig jaar: een verhard strafklimaat, toegenomen strafpopulisme, minder steun voor rehabilitatie en resocialisatie. Een belangrijke oorzaak voor deze veranderingen wordt gezocht in de opkomst van de slachtofferbeweging. Een gevolg van de toegenomen aandacht voor het slachtoffer van een misdrijf en zijn lijden is een evenredig verminderd begrip voor de verdachte c.q. de dader. In deze bijdrage werkt de auteur uit dat hier gevolg en oorzaak verwisseld worden. Hij stelt dat de nadruk op (de eigen verantwoordelijkheid van) het individu gevolgen heeft voor de manier waarop we naar de dader van criminaliteit kijken: ontwikkelingen rondom het slachtoffer zijn hiervan afgeleid. Deze neo-liberale tendens en het toegenomen belang van geloven in een rechtvaardige wereld dat haar vergezelt doordesemt het strafpopulisme. Haar verhouding met het slachtofferbelang is daarentegen bepaald ambivalent. Eventuele winst voor slachtoffers is bijvangst, geen hoofdzaak, terwijl de victimologische realiteit zich vaak bijzonder slecht verhoudt met de ‘grote stappen, snel thuis’ aanpak van recht en rechtvaardigheid die de huidige neo-liberale tijdsgeest kenmerkt