Oosthavenkade 17 en 18 te Urk in de gemeente Urk: Archeologisch bureauonderzoek en gecombineerd verkennend en karterend booronderzoek

Gespecificeerde archeologische verwachting Op basis van het bureauonderzoek zou het plangebied een landschappelijke ligging moeten hebben op de zuidflank van een tijdens het Saalien gevormde keileembult/stuwwal die in het Weichselien (deels) bedekt is geraakt met dekzand. Deze keileembulten vormden de hoge (droge) plekken in het landschap die geschikt waren om een kamp op te slaan (tijdelijke bewoning door Jagers-Verzamelaars in het Laat-Paleolithicum en Mesolithicum) of om een langere tijd te bewonen (Landbouwers vanaf het Midden-/Laat-Neolithicum). De archeologische onderzoeken die tot op heden zijn uitgevoerd in Urk hebben geresulteerd in het aantreffen van archeologische vindplaatsen uit de Vroege-Prehistorie (Jagers-verzamelaars), Late-Middeleeuwen en Nieuwe tijd. Een aantal van deze vindplaatsen liggen dichtbij het plangebied. Op basis van geraadpleegd historisch kaartmateriaal heeft er mogelijk binnen het plangebied vanaf de tweede helft van de 17e eeuw historische bebouwing gestaan, in de vorm van het Lands Pakhuys, een opslagplaats, en de voorloper van de huidige havenmeesterwoning. Het plangebied heeft een hoge verwachting gekregen voor resten uit de perioden (Laat-)Paleolithicum t/m Vroeg-Neolithicum (Jagers-Verzamelaars) en Middeleeuwen en Nieuwe tijd en een middelhoge verwachting voor de perioden Midden-Neolithicum t/m Romeinse tijd (Landbouwers). Archeologische resten worden in en/of direct onder de bouwvoor (eerste 30 cm) verwacht; In de top van de keileem met mogelijk hierboven een dunne laag verspoeld verweringsmateriaal of anders in de top van de af-dekkende laag dekzand. Een plaggendek werd binnen het plangebied niet verwacht, gezien zijn (historische) functie als industrieel perceel/woonperceel. Voor de perioden Nieuwe tijd heeft het plangebied een hoge verwachting gekregen specifiek voor resten die te relateren zijn aan de voorloper van de huidige havenmeesterwoning en van het Lands Pakhuys. Hierbij zal het vooral gaan om afvalresten en ondergrondse restanten van muurwerk/funderingsresten. Resultaten inventariserend veldonderzoek Uit de resultaten van het inventariserend veldonderzoek (IVO, verkennende fase direct gecombineerd met de karterende fase) blijkt dat de bodemopbouw binnen de noordelijke helft van het plangebied vrij beperkt verstoord is en dat deze bestaat uit een met dekzand bedekte keileemopduiking. Het dekzand is gemiddeld 70 cm dik, maximaal 80 cm. Het dekzand is mineralogisch vrij rijk, waardoor de oorspronkelijke/natuurlijke bodemopbouw dan ook een holtpodzolbodem betreft. De verstoringen beperken zich tot de minerale/humeuze bovengrond en de verbruinings-Bw-horizont. Onder het dekzand neemt de lemigheid snel toe en betreft de overgang naar het keizand en keileem. Binnen de zuidelijke helft van het plangebied is de grond intensiever geroerd/bewerkt en varieert de verstoringsdiepte sterk, tot minimaal 75 en maximaal 180 cm -mv. Een deel van dit geroerde materiaal betreft waarschijnlijk de oorspronkelijk afdekkende laag dekzand, zoals dat is aangetroffen in de noordelijke helft van het plangebied. Het ongeroerde materiaal betreft keizand/keileem. De intensief geroerd/bewerkt bodemlaag lijkt niet het resultaat te zijn van recent uitgevoerde bodem-ingrepen. Er zijn hierin namelijk veel resten aangetroffen daterend uit de periode 17e-19e eeuw, in de vorm van fragmenten roodbakkend aardewerk, Faience aardewerk, een fragment steengoed, fragmenten van pijpensteeltjes, een (hele) pijpenkop (Gouda 1684-1740) en een bezemstuiver uit 1738. Naast deze Nieuwe tijd resten zijn ook een tweetal fragmenten kogelpotaardewerk aangetroffen uit de perioden 1100-1300 na Chr. (Late-Middeleeuwen A). Tevens zijn in alle boringen, zowel waar sprake is van een deels intacte oorspronkelijke bodemopbouw als waar de bodem intensief geroerd/bewerkt is, fragmenten vuursteen aangetroffen dat mogelijk debitagemateriaal betreft (vuurstenen afslagen). Al deze aangetroffen archeologische indicatoren duiden op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats uit de Nieuwe tijd en mogelijk ook nog uit de Late-Middeleeuwen A en de Steentijd. De aan- of afwezigheid van ondergrondse restanten van het Lands Pakhuys of de voorloper van de huidige havenmeesterwoning) kan (nog) niet worden uitgesloten. Hiervoor is gravend onderzoek noodzakelijk. Conclusie Geconcludeerd wordt dat de aangetroffen archeologische indicatoren duiden op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats uit de Nieuwe tijd en mogelijk ook nog uit de Late-Middeleeuwen A en de Steentijd. De gespecificeerde archeologische verwachting, zoals die is weergegeven tijdens het bureauonderzoek, wordt door het booronderzoek dan ook bevestigd, zowel voor wat betreft de landschappelijke ligging en bodemopbouw en de verwachte archeologische indicatoren. Door de voorgenomen ingreep (herontwikkeling van het plangebied voor woningbouw, kantoren aan huis en horeca, aanleg van minimaal standaard strook-/sleuffundering tot een diepte van circa 1 m -mv) zal binnen het plangebied de te verwachten archeologische vindplaats worden verstoord. Behoud in situ is alleen maar mogelijk als bodemingrepen niet dieper gaan dan circa 30 cm minus huidig maaiveld (huidige bouwvoor). Selectieadvies Op grond van de resultaten van het inventariserend veldonderzoek wordt door Econsultancy de aanbeveling gedaan om een vervolgonderzoek te laten uitvoeren. Behoud van de mogelijk aanwezige archeologische vindplaats zal niet mogelijk zijn bij een niet aangepaste uitvoering van de huidige plannen. Geadviseerd wordt om het vervolgonderzoek te laten uitvoeren in de vorm van een proefsleuvenonderzoek (IVO-P). Dit dient te worden uitgevoerd nadat sloop van de bovengrondse delen van de bestaande bebouwing heeft plaatsgevonden, omdat dit de aanleg van proefsleuven bemoeilijkt zo niet onmogelijk maakt. Op basis van het proefsleuvenonderzoek zal worden bepaald of er sprake is van een behoudens-waardige vindplaats. Wanneer er sprake is van een behoudenswaardige vindplaats dient deze opgegraven te worden bij een niet aangepaste uitvoering van de huidige plannen. Tijdens de uitvoering van het proefsleuvenonderzoek kan er in overleg met het bevoegd gezag beslist worden of een doorstart naar een opgraving gewenst/noodzakelijk is