Een tweede archeologisch inventariserend veldonderzoek (IVO) door middel van proefsleuven op bestemmingsterrein Achter 't Holthuis te Twello, gemeente Voorst (Gld.)

Aan de hand van de resultaten van het archeologisch IVO kunnen de volgende antwoorden gegeven worden op in het PvE gestelde onderzoeksvragen (zie paragraaf 1.4): 1 Wat is de aard en begrenzing van de verschillende vindplaatsen en verstoorde zones? Op vrijwel het gehele onderzoeksgebied zijn sporen en vondsten aangetroffen die dateren uit de periode Mesolithicum –Romeinse Tijd. De meeste hiervan zijn aangetroffen in het gebied ten zuiden van proefsleuven 10, 11 en 28 - 30. Dit terrein heeft een oppervlakte van bijna 3 hectare. Het merendeel van de sporen en vondsten behoort tot een nederzettingsterrein dat dateert uit de Midden-Bronstijd – Romeinse Tijd. Mogelijk bevindt zich in de noordwesthoek van het terrein een (klein) restant van een woonlaag uit de periode Mesolithicum –Neolithicum (zie ook onderzoeksvraag 6). Op basis van de verspreiding van het (weinige) aangetroffen aardewerk, kan een beeld worden gevormd over de begrenzing van de bewoning in de verschillende periodes (afb. 4.1 t/m 4.6). Uit deze verspreidingskaarten blijkt dat de bewoning in de Midden-Bronstijd zich met name in de zuidoosthoek van het onderzoeksterrein bevindt, hoewel in proefsleuf 15, aan de zuidwestkant, ook acht scherven Midden-Bronstijdaardewerk zijn gevonden. De nederzettingssporen uit de IJzertijd en de Romeinse Tijd liggen grotendeels in hetzelfde gebied en overlappen elkaar. De IJzertijdbewoning bevindt zich meer in het midden en aan de westkant van het onderzoeksgebied, terwijl de bewoning in de Romeinse Tijd zich eveneens uitstrekt naar het zuid- en noordoosten. Ook het aardewerk uit de overige perioden bevindt zich in het gebied van de bewoning in de IJzertijd en Romeinse Tijd. Uit zowel de sporen als het vondstmateriaal blijkt dat de noordwesthoek van het onderzoeksterrein, op de mogelijke woonlaag uit het Mesolithicum –Neolithicum na, qua archeologie het meest leeg is. Het terrein ten noorden van proefsleuven 28 - 30 kan archeologisch gezien als verloren worden beschouwd. De bodem is hier dusdanig verstoord, dat er weinig tot geen archeologische sporen meer kunnen worden aangetroffen. In proefsleuven 31 - 34 zijn tussen de recente verstoringen nog wel wat archeologische sporen zichtbaar, maar zeer weinig. De verstoringen zullen te maken hebben met het ontzanden van het terrein aan de uiterste noordkant van het akkerland (zie paragraaf 2.1). 2 Is er een duidelijke ruimtelijke spreiding in nederzettingsterrein(en) en om-liggende akkers/velden (off-site)? Het terrein aan de noordwestkant van het onderzoeksgebied (rond proefsleuven 1 t/m 9) kan, op basis van de geringere spoor- en vondstdichtheid, wellicht beschouwd worden als een stuk off-site van de bewoning in de IJzertijd–Romeinse Tijd. 3 Is er sprake van meerdere nederzettingsterreinen op het plangebied, wat is hun onderlinge relatie en dateren deze uit dezelfde periode(n)? Naar aanleiding van de verspreiding van de sporen en vondsten zijn op het onderzoeksterrein waarschijnlijk zes nederzettingsterreinen uit vier verschillende periodes te herkennen (afb. 4.7). Rondom proefsleuven 6 en 7 is een mogelijke bewoningslaag uit het Mesolithicum –Neolithicum aangetroffen. De bewoning in de Midden-Bronstijd bevindt zich met name in de zuidoosthoek van het terrein en rond proefsleuf 15. De bewoning in de IJzertijd – Romeinse Tijd overlapt elkaar qua ruimte grotendeels en bevindt zich in de zuidelijke helft van het onderzoeksgebied. De kern van de bewoning in de IJzertijd lijkt zich te concentreren in het gebied rond proefsleuven 10, 11, 13, 17, 19, 24, 26 en 30. De bewoning in de Romeinse Tijd beslaat een groter gebied. Mogelijk zijn in de Romeinse nederzetting zelfs twee fasen of erven aan te geven, namelijk rond proefsleuven 10 - 12, 14 en 16 en rond proefsleuven 19 - 21, 23 en 25 - 28. 4 Wat kan er gezegd worden over de indeling en het gebruik van de gebieden rondom/tussen de nederzettingsgebieden? Hoe groot zijn de gebieden die omheind worden door perceelsscheidingen? Uit het onderzoek is gebleken dat de perceelscheidingen, die ook bij eerdere onderzoeken zijn gevonden, zeer waarschijnlijk horen bij de laatmiddeleeuwse ontginningen op Achter ’t Holthuis en dus geen prehistorische of Romeinse datering hebben. Wat betreft de indeling en gebruik van de gebieden rondom/tussen de nederzettingen, kan gesteld worden dat de noordwesthoek van het terrein mogelijk als off-site kan worden beschouwd (zie ook onderzoeksvraag 2). 5 Zijn er (meer) aanwijzingen voor graven/grafstructuren op het plangebied, uit welke periode dateren ze, wat is hun ruimtelijke spreiding en relatie tot de nederzettingsgebieden? Op het onderzoeksgebied zijn geen aanwijzingen voor graven/grafstructuren aangetroffen. 6 Wat is de ruimtelijke spreiding van de verschillende archeologische periodes die op het onderzoeksgebied zijn aangetroffen? Zie het antwoord op onderzoeksvragen 1 en 3 en afbeelding 4.7. 7 Welke positie heeft de vindplaats binnen de locale, regionale en bovenregionale uitwisselingsnetwerken? Aan de hand van het vondstmateriaal van het IVO kan niet worden vastgesteld dat er uitgebreide uitwisselingsnetwerken hebben plaatsgevonden. Echter, er is tijdens het onderzoek zeer weinig vondstmateriaal aangetroffen, aangezien er amper gecoupeerd is. Onder het aangetroffen aardewerk bevinden zich drie scherven Romeins importaardewerk, die afkomstig zijn uit proefsleuven 1, 12 en 14 (zie afb. 4.6) en een aantal fragmentjes van maalsteen, die waarschijnlijk ook van elders afkomstig zijn. Wanneer wordt geke-ken naar het vondstmateriaal van de opgraving die in het najaar van 2006 is uitgevoerd op de oude trainingsvelden van V & K en Avanti ten noorden van het huidige onderzoeksgebied, blijkt dat zich hier wel (veel) importmateriaal bevindt (aardewerk, glas en dergelijke), met name uit de Laat-Romeinse Tijd (zie afb. 4.8). De mensen die in de Romeinse Tijd plangebied Achter 't Holthuis bewoonden, zullen zeker regionale en wellicht bovenregionale contacten hebben gehad. 8 Hoe zag het toenmalige landschap eruit en hoe verhoudt de vindplaats zich tot dit landschap? Is er een reden voor de locatie(s) van de nederzetting(en) en het omringende gebied? Er is bij het onderzoek geen botanisch materiaal verzameld dat iets zou kunnen zeggen over vegetatie en dergelijke in de verschillende bewoningsperioden. Het onderzoeksgebied bevindt zich op de hogere gronden ten westen van het IJsseldal. Wanneer wordt gekeken naar de gemiddelde NAP-hoogtes van het archeologisch sporenvlak in de proefsleuven, is hier ook weinig variatie in te zien. Gemiddeld ligt de NAP-hoogte van de vlakken tussen de 5,45m+NAP en de 5,65m+NAP. Alleen in de noordoosthoek van het onderzoeksgebied rond proefsleuven 27, 28 en 32 - 34, zit een duidelijke verhoging in de pleistocene ondergrond, die tot meer dan 6m+NAP kan oplopen (in proefsleuf 28 is de gemiddelde vlakhoogte 6,12m+NAP). Wellicht is er een samenhang tussen de hoge spoordichtheid in proefsleuf 28 (en omringend terrein) en deze verhoging en duidt dit erop dat men op de relatief hogere delen in het landschap nederzettingen bouwde. In dit geval zou het dan kunnen gaan om een erf uit de Romeinse Tijd (zie onderzoeksvraag 3). Dit geldt echter alleen voor dit nederzettingsterrein, voor de overige nederzettingsterreinen is deze mogelijke samenhang niet aangetroffen