Bestemmingsplangebied De Meern, Gemeente Utrecht. Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek: RAAPRAPPORT 1412

In opdracht van de gemeente Utrecht, afdeling Stedenbouw en Monumenten, heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau een inventariserend archeologisch onderzoek uitgevoerd in het bestemmingsplangebied De Meern, gemeente Utrecht. Het gebied omvat de bebouwde kom van De Meern voor zover gelegen ten zuiden van de Leidsche Rijn en ten oosten van de nieuwbouwwijk De Balije, onderdeel van de VINEX-locatie Leidsche Rijn. Het gebied heeft een omvang van circa 104 hectare. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een nieuw bestemmingsplan voor dit deel van De Meern. De doelstelling van het onderzoek is het zo precies mogelijk in kaart brengen van de limesweg in het bestemmingsplangebied zodat deze in het nieuwe bestemmingsplan opgenomen kan worden en het begrenzen en waarderen van enkele reeds bekende vondstlocaties. Het gebied bevindt zich landschappelijke gezien in het stroomgebied van de Heldammer stroomgordel: een zijtak van de Oude Rijn. In het bestemmingsplangebied De Meern werd de limesweg op basis van het bureauonderzoek langs de zuidrand van de Heldammer stroomgordel verwacht. Op basis van de bekende delen van het tracé (met name ten westen van het plangebied) was vooraf een inschatting gemaakt van de meest waarschijnlijke loop van de weg. Uit de resultaten van het veldonderzoek blijkt dat deze aanname voor het deel van het plangebied ten westen van de Meerndijk inderdaad opgaat. In dit deel van het plangebied is de limesweg op 3 locaties vrijwel zeker in de boringen aangetroffen. Het weglichaam bestaat hier uit een opgeworpen weglichaam met een wegverharding van grind. In 2 boringen zijn aanwijzingen voor de aanwezigheid van bermgreppels aangetroffen. Direct ten westen van de Meerndijk is een Romeinse vindplaats aangetroffen. De limesweg loopt vrijwel door het hart van de vindplaats, voor zover deze qua ligging en omvang bepaald kon worden. Op basis van de ligging (tegen de splitsing van de Heldammer geul en de Mare) en de datering van het aardewerk, lijkt het aannemelijk te veronderstellen dat de vindplaats een (deels) militair karakter heeft. Ten oosten van de Meerndijk is de limesweg op 2 locaties mogelijk aangetroffen. Tussen deze locatie en de Meerndijk zal de weg vermoedelijk de loop van de Romeinse geul van de Heldammer stroomgordel hebben gevolgd. Er zijn aanwijzingen aangetroffen dat de weg hier deels verspoeld is. Op basis van onderzoek ten westen van het plangebied in soortgelijke landschappelijke situaties wordt aangenomen dat hier wegaanpassingen zijn uitgevoerd. Door de aanwezigheid van bebouwing en de complexe geologische bodemopbouw van het oostelijke deel van het plangebied bleek het niet goed mogelijk om de limesweg in noordoostelijke richting te vervolgen. Vooralsnog lijkt de meest voor de hand ligging optie dat de weg vanaf de locatie aan de Wethouder Gerssenlaan in een flauwe bocht heeft aangesloten op het door de sectie cultuurhistorie van de gemeente Utrecht opgegraven deel van het tracé. Het kan echter niet uitgesloten worden dat de weg in oostelijke richting naar Utrecht heeft gelopen langs de zuidoever van een tijdens onderhavig onderzoek ontdekte geul. In dat geval zal er een aftakking naar castellum De Hoge Woerd zijn geweest. Dit punt zal in dat geval ten oosten van de Meentweg en ten zuiden van de Rijksstraatweg gelegen hebben. Naast het onderzoek naar het tracé zijn drie locaties onderzocht waar in het verleden Romeins materiaal is aangetroffen. Op Locatie A (vindplaats 1) zijn aanwijzingen voor een nederzetting uit de Late Middeleeuwen en/of Nieuwe tijd aangetroffen. Deze bewoningsresten bevinden zich op de verlandingsafzettingen van de Romeinse geul van de Heldammer stroomgordel. Ten zuiden van deze verlande geul is in één boring een aantal fragmenten handgevormd aardewerk aangetroffen. Mogelijk houdt dit verband met het eerder aangetroffen Romeinse materiaal. Door de voor booronderzoek slechte toegankelijkheid van het terrein kon hierover echter geen uitsluitsel verkregen worden. Hoewel hiervoor geen (aanvullende) aanwijzingen zijn aangetroffen, kan de aanwezigheid van een Romeinse wachttoren op deze locatie niet worden uitgesloten. Direct langs de Leidsche Rijn, aan de oostkant van het plangebied, is in enkele boringen fosfaat aangetroffen. Daarnaast is boring 101 vermoedelijk in een spoor gezet. Door het ontbreken van dateerbaar materiaal (scherven) in deze boring kan deze vindplaats niet gedateerd worden. Op basis van de kleur van het spoor wordt verondersteld dat het uit de Late Middeleeuwen of Nieuwe tijd dateert. Op basis van de resultaten van onderhavig onderzoek wordt geadviseerd om het tracé van de limesweg, voor zover dit nauwkeurig is vastgesteld, met een aanlegvergunningstelsel in het nieuwe bestemmingsplan op te nemen. Geadviseerd wordt om hiervoor het op kaartbijlage 1 aangegeven tracé met aan weerszijden een zone van 20 m te nemen. Voor het oostelijke deel van het plangebied, waar alleen een vermoeden van de loop van het tracé gegeven kan worden, wordt geadviseerd om voorafgaand aan grootschalige ingrepen archeologisch onderzoek uit te laten voeren. Idealiter wordt dit onderzoek met proefsleuven uitgevoerd, waarbij de sleuven haaks op de verwachte oriëntatie van de mogelijke tracés worden aangelegd. Voor de tijdens het onderzoek aangetroffen vindplaatsen wordt geadviseerd om deze op de plankaart als archeologische vindplaatsen aan te geven. Bij eventuele toekomstige herinrichtingsplannen op deze locatie(s) dient waarderend onderzoek uitgevoerd te worden om de behoudenswaardigheid van de vindplaats(en) vast te stellen