Plangebied Zwarte Molen fase 2b te Nistelrode, gemeente Bernheze; archeologisch vooronderzoek: een waarderend proefsleuvenonderzoek

In opdracht van de gemeente Bernheze heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in januari 2012 een inventariserend veldonderzoek (waarderende fase) in de vorm van proefsleuven uitgevoerd in verband met de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Zwarte Molen fase 2b. Eerder onderzoek ten oosten en noorden van het huidige plangebied had belangrijke vindplaatsen uit de IJzertijd, Romeinse tijd, Vroege en Volle Middeleeuwen opgeleverd. De sporen uit de (Vroege- en Midden-)IJzertijd lagen verspreid over het hele gebied. Uit de Romeinse tijd dateerde een cluster huisplattegronden met onder andere een zogenaamd porticushuis. Belangrijk element was ook een Romeins perceleringssysteem met greppeltjes. Op dezelfde locatie, en ook meer westelijk lagen verspreide erven uit de Merovingische en Karolingische periode. Later heeft zich een klein gehucht ontwikkeld dat gedurende een periode van 200 jaar heeft bestaan (11e tot begin 13e eeuw na Chr.). Tientallen structuren, waterputten en -kuilen en karrensporen uit deze periode waren opgegraven. Aan het begin van de 13e eeuw is dit dorp verlaten om plaats te maken voor akkers. Waarschijnlijk is de bewoning toen opgeschoven naar de locatie van het huidige Nistelrode. Onderhavig plangebied is onderzocht door middel van 17 proefsleuven (4604 m2; dekkingspercentage van 9,6 %). Daarbij zijn ruim 650 archeologische sporen, bijna 100 vondsten en 4 monsters gedocumenteerd. Het gaat om nederzettingsresten uit de Prehistorie (waarschijnlijk IJzertijd), Romeinse tijd en Volle Middeleeuwen. In dit stadium van het onderzoek zijn al 12 bootvormige plattegronden, een bijgebouwtje, drie spiekers, twee waterputten en diverse greppeldelen herkend. Een topvondst vormt een Romeinse bronzen teugelgeleider. Op basis van het onderhavig onderzoek is sprake van behoudenswaardige vindplaatsen uit de Prehistorie, Romeinse tijd en Volle Middeleeuwen. Het gaat om resten in deelgebieden A, B, (deel van) C en D2 van het plangebied. De resultaten van het door RAAP uitgevoerde onderzoek tonen aan dat bij de bestaande planvorming archeologische resten verstoord zullen worden in deze zones. Indien planaanpassing niet mogelijk is (wat in de praktijk moeilijk zal worden), wordt aanbevolen (in de betreffende zones) een archeologische opgraving uit te laten voeren. Dit onderzoek heeft tot doel het volledig opgraven, bergen en documenteren van archeologische vindplaatsen (behoud ex situ). Een opgraving dient uitgevoerd te worden conform een vooraf opgesteld Programma van Eisen (PvE). Dit PvE dient te zijn goedgekeurd door de bevoegde overheid. Sleuf 16 is aangelegd in een zone van het voetbalveldje die eigenlijk niet tot het plangebied behoort. De sleuf heeft echter wel behoudenswaardige resten opgeleverd van de middeleeuwse vindplaats. In de zone waar sleuf 7 gepland was, is de waarde nog niet vastgesteld, omdat het proefsleuvenonderzoek hier nog niet uitgevoerd kan worden