Systemische ziekten en speeksel

Hoewel ziektebeelden de speekselsecretie en -samenstelling kunnen beïnvloeden, kan analyse van speeksel (nog) niet als diagnostisch middel worden toegepast. De veranderingen zijn veelal niet specifiek voor één bepaald ziektebeeld. Bij een aantal ziektebeelden manifesteert de directe of indirecte aantasting van de speekselklieren zich in niet-specifieke veranderingen, zoals verlaging van de secretiesnelheid en van de concentratie speekseleiwitten. Voorbeelden hiervan zijn diabetes mellitus en graft-versus-hostziekte. Bij sommige aandoeningen waarbij de speekselklieren betrokken kunnen zijn, zoals sarcoïdose en een hiv-infectie, kan het ziektebeeld gelijkenis vertonen met het syndroom van Sjögren. Personen met een slecht gereguleerde diabetes mellitus hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van hyposialie en hebben mede daardoor een verhoogd cariësrisico. Bij cystische fibrose is de viscositeit van speeksel verhoogd als gevolg van verhoogde concentraties calcium, mucinen en lipiden. Overmatig alcoholgebruik verlaagt de speekselsecretie en verhoogt de kans op mucosale ontstekingen. Diverse speekselcomponenten, waaronder mucinen, zijn in staat om hiv te remmen. Bij patiënten met multipele sclerose is in ongestimuleerd totaalspeeksel een geringe daling te zien van de s-IgA-afgifte per minuut