Inleiding: stedelijke vernieuwing: een paradox tussen vast en vloeibaar

Puur semantisch gezien is stedelijke vernieuwing de aanduiding van een proces van verandering. Steden vernieuwen zich continu op fysiek, cultureel, sociaal, politiek en economisch vlak. Dit proces wordt voortgedreven door een complex samenstel van effecten en besluiten op meerdere schaalniveaus: van mondiale economische transities tot individuele investeringsbeslissingen van burgers. De overheid wil, vanuit tal van doelstellingen, dit proces graag beïnvloeden. Verwarrend genoeg wordt dit beleid ook ‘stedelijke vernieuwing’ genoemd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat rondom dit thema planmatige en meer dynamische emergente (‘opborrelende’) ontwikkelingen steeds door elkaar lopen. Vooral in de beoordeling van de effecten van het planmatige beleid is dit lastig: is de leefkwaliteit op een plek nu verbeterd door de aanpak van de overheid, of toch vooral door de aantrekkende economie? Of zijn het misschien de inwoners zelf die beter omgaan met de kansen? Momenteel wordt sterk de nadruk gelegd op de kracht van bewonersinitiatieven in stedelijke vernieuwing. Om te begrijpen wat dit betekent voor de rol en positie van de gemeente is het van belang de klassieke onderliggende spanningen rondom het planmatige - de dwang tot vastigheid en regelen - en het dynamische - de vloeibare stroom initiatieven uit de samenleving - te duiden en de relatie ertussen te problematiseren