Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor 'illegalen' in Nederland: een update

De zorg voor illegale vreemdelingen loopt in de eerste lijn wel redelijk, in de tweede lijn staan ze nogal eens voor een dichte deur. De situatie is sinds 1999 niet noemenswaardig verbeterd. Nieuwe financiering per 2009 moet soelaas bieden. Door de strengere wetgeving rond asielaanvragen van de laatste jaren, zijn er meer illegale vreemdelingen in Nederland. Vreemdelingen zonder geldige verblijfsvergunning kunnen zich niet verzekeren, maar hebben, net als ieder ander, wel recht op medisch noodzakelijke zorg. Toch is de zorg voor hen niet altijd even toegankelijk, zo blijkt uit onderzoek van het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) onder huisartsen, verloskundigen, bij huisartsenposten en spoedeisende hulpafdelingen. Een onlangs uitgebracht rapport van Dokters van de Wereld, dat bij patiënten navraag deed naar de toegankelijkheid van de zorg, onderschrijft dit. Eerste lijn Bij huisartsen en verloskundigen worden illegale vreemdelingen redelijk goed geholpen, zo blijkt uit het NIVEL-onderzoek over de toegankelijkheid van eerstelijnszorg in 2008. Wel is er een concentratie van illegale vreemdelingen bij een aantal specifieke praktijken, die inmiddels goed de weg weten naar de financiering. Toch is er ook nog een redelijk percentage huisartsen dat niet op de hoogte is van de vergoedingsmogelijkheden. Als zij illegalen behandelen, schieten zij er eventueel financieel bij in en laten zij dat kennelijk op zijn beloop. Verloskundigen zijn meestal goed van de financieringsregels op de hoogte. Financiële drempel Doorverwijzing naar de tweede lijn blijft een probleem door de financiële drempel, al is deze iets verbeterd. Bij bijvoorbeeld tweederde van de spoedeisende hulpposten moeten de kosten ter plekke worden voldaan. NIVEL-programmaleider Walter Devillé: "Huisartsen signaleren nog steeds dat bijvoorbeeld een administratieve kracht in een ziekenhuis de boot afhoudt. Dat betekent dat mensen zonder medische kennis een patiënt terugsturen naar huis, zonder dat een arts op de hoogte is, naar de klacht heeft gekeken of even gevraagd heeft of de patiënt wel naar huis kan. Wat ernstige gevolgen voor de patiënt kan hebben. Huisartsen en verloskundigen zeggen ook soms minder snel of niet door te verwijzen, omdat ze weten dat de patiënt bij het ziekenhuis toch voor een dichte deur staat of dat vooraf een financiële garantie wordt gevraagd." Nieuwe financiering Sinds 1 januari 2009 wordt de zorg voor illegalen anders gefinancierd. Huisartsen krijgen nu voor niet te innen rekeningen in plaats van 100% nog 80% vergoed. Verloskundigen nog steeds 100%. Voor andere dan huisartsen- en verloskundige zorg sluit het CVZ (het College voor Zorgverzekeringen) contracten af met specifieke ziekenhuizen en apotheken. Illegalen moeten dus naar die specifieke ziekenhuizen, spoedeisende hulpposten of apothekers. Devillé: "Iedereen heeft recht op zorg. Door de nieuwe wet worden - gezien de praktijk - net die huisartspraktijken die veel illegalen helpen financieel gekort. Of de doorverwijzing door de nieuwe wet makkelijker gaat verlopen, is nog afwachten. Het wordt nu belangrijk dat de huisarts doorverwijst naar het juiste ziekenhuis of de juiste spoedeisende hulp." Evaluatie Na een jaar moet de nieuwe financieringsregeling geëvalueerd worden, om te zien of de problemen in vooral de tweede lijn zijn opgelost. Het NIVEL-onderzoek over 2008 kan dan dienen als nulmeting omdat het een gedetailleerde beschrijving geeft van de uitgangssituatie