Los zand of geëmancipeerde burgers? Bewegingen op de Nederlandse kiezersmarkt 2006-2010

De Nederlandse verkiezingen zijn de grilligste van West-Europa: kiezers veranderen in groten getale van stemvoorkeur. Maar zijn deze veranderingen willekeurig, of worden ze gestructureerd door onderliggende ideologische dimensies? We toetsen verschillende theorieën over de structuur van de Nederlandse kiezersmarkt op gegevens uit het 1Vandaag Opiniepanel (1VOP), met 54.763 respondenten en 53 peilingen tussen november 2006 en juni 2010. We beschrijven de veranderingen in stemvoorkeur van deze respondenten, en analyseren de structuur in hun veranderingen. We komen tot verschillende conclusies. Het Nederlandse partijstelsel wordt gestructureerd door een sociaaleconomische en een sociaal-culturele dimensie. Nederlandse kiezers zijn weliswaar volatiel, maar die volatiliteit is begrensd: ze blijven trouw aan een blok van linkse partijen (PvdA, SP, GL) of een blok van rechtse partijen (CDA, VVD, TON en PVV). D66 neemt als enige een centrale positie in, als spil in deze politieke ruimte. Hoewel de gevestigde partijen voor grote electorale uitdagingen staan, wijst de electorale grilligheid geenszins op een crisis van de Nederlandse partijendemocratie