Crisis in Egypte. Over dictaturen en onvrede in de Arabische wereld

Sprekers: dr. Gert Borg, universitair docent Islam en Arabisch aan de Radboud Universiteit Nijmegen en voormalig directeur van het Nederlands-Vlaamse Instituut in Caïro en prof. dr. Evert van der Zweerde, hoogleraar Politieke filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Crisis in Egypte. Over dictaturen en onvrede in de Arabische wereld' In verschillende Arabische landen rommelt het. Na de onrust in Tunesië waarbij Ben Ali zich genoodzaakt zag zijn land te ontvluchten, volgden dagenlange massademonstraties tegen het regime van president Mubarak in Egypte. Deze recente voorbeelden van onvrede en onrust in de Arabische wereld vormden de achtergrond van het actualiteitencollege van vanmiddag. Universitair docent Islam en Arabisch Gert Borg en hoogleraar Politieke filosofie Evert van der Zweerde probeerden deze recente ontwikkelingen en hun gecompliceerde achtergronden te duiden. Na een korte inleiding door Elianne Keulemans, hoofd van het Soeterbeeck Programma, ging Evert van der Zweerde in een column in op de volksopstanden in Egypte van de afgelopen dagen. Hij concludeerde dat de inwoners van Egypte veelal dezelfde waarden nastreven als wij hier: universele waarden als vrijheid en rechtvaardigheid lijken centraal te staan in de protesten. Het Westen moet leren om dit los te kunnen koppelen van religieuze achtergronden, want wat deze mensen willen is onafhankelijk van hun religieuze achtergrond. In zijn column pleit hij ervoor dat religie niet langer misbruikt mag worden als belangrijkste factor binnen de problemen, want de daadwerkelijke problemen liggen op een heel ander vlak. De werkelijke oorzaken voor de maatschappelijke problemen in Egypte komen naar voren in de lezing van Gert Borg. Hij plaatste de gebeurtenissen in Egypte in een breder kader om te kunnen concluderen of er sprake is van een domino-effect. Hij probeerde te achterhalen of de gebeurtenissen in andere Arabische landen een aanleiding vormden voor de protesten in Egypte. In ieder geval zijn er veel overeenkomsten te ontdekken in de politieke ontwikkelingen die zich onder meer in Iran, Tunesië en Egypte voordeden en een zekere samenhang lijkt er dan ook te zijn. Deze landen kennen allemaal oppositionele groepen die ernaar streven om de politieke macht over te nemen. Toch spelen er in ieder land ook specifieke factoren een rol. Vervolgens ging hij in op de situatie in Egypte en de vraag wat er mis is in dit land. Als belangrijke factoren noemde hij de grote macht van de geheime dienst, de corruptie van de rechterlijke macht, de scheve consumptie-economie en het ontbreken van degelijk onderwijs. Deze en andere misstanden vormen de belangrijkste bronnen voor de frustraties van de huidige betogers. Dergelijke frustraties om de erbarmelijke omstandigheden in het land spelen al lange tijd en de massale protesten waarom daarom wellicht ook te voorspellen geweest. We hadden deze volksrevolutie dan ook zeker kunnen zien aankomen, maar het is de vraag of het te voorkomen was geweest. Wat de toekomst betreft: het lijkt moeilijk te voorspellen wat de volksopstand precies gaat opleveren. Volgens Gert Borg is de revolutie gedoemd te mislukken, maar de situatie zal ook niet meer zo worden zoals het was. Er is een te groot gebrek aan mensen die het veranderingsproces adequaat kunnen leiden om op korte termijn een betere situatie te creëeren. Wat de precieze gevolgen zullen zijn van de massaopstanden is zeer moeilijk te voorspellen. In de discussie die volgt met beide sprekers, blijkt dan ook dat er uiteenlopende opvattingen bestaan over de toekomst van Egypte. Vanuit het publiek wordt er gespeculeerd over de komende ontwikkelingen en de gevolgen hiervan voor verschillende religieuze groepen in Egypte. Een eenduidig antwoord blijft uit, maar het moge duidelijk zijn dat er veranderingen op komst zijn. De duidelijke roep om vrijheid die klinkt vanuit de Egyptische samenleving zal mensen aanzetten tot het in gang zetten van verandering en vormt volgens Gert Borg ook een ‘boost' voor het zelfrespect en zelfvertrouwen van de burgers. ‘Er is iets in gang gezet in de hoofden en de harten van de burgers', zo besluit Evert van der Zweerde. Een ommekeer in de Arabische landen lijkt daarmee haast onvermijdelijk. Verslag: drs. Sanne Groe